Mutezile ve Eşarilik

Mutezile ve Eşarilik, İslam düşüncesindeki iki önemli teolojik akımdır. İşte tanımları ve karşılaştırmaları:

Mutezile:

- Tanım: Mutezile, İslam'ın ilk dönemlerinde ortaya çıkan bir teolojik akımdır. Mutezilîler, akıl ve mantığın ön planda olduğu, özgür irade ve bireysel sorumluluğa vurgu yapan bir anlayışa sahiptir. Onlar, Allah'ın adaletini vurgular ve insanların iyi ve kötü davranışlarının kendilerine ait olduğunu savunurlar. Ayrıca, Kuran'ın yaratılmış olduğuna inanırlar.
 
- Temel İlkeler:
  1. Tevhid (Allah'ın Birliği): Allah'ın mutlak birliği ve tasavvur edilemezliği.
  2. Adalet: Allah’ın adaletine ve insanların özgür iradesine vurgu yapar.
  3. Kötülük ve İyilik: İnsanların eylemlerinin sorumluluğunu kabul eder ve ödül-ceza mekanizmasını vurgular.
  4. Kuran’ın Yaratılmışlığı: Kuran’ın yaratılmış olduğuna inanırlar.

Eşarilik:

- Tanım: Eşarilik, İslam'ın ortodoks teolojisini savunan bir akımdır ve Eşarîler, genellikle geleneksel inançlara bağlı kalır ve Allah’ın mutlak egemenliğine vurgu yapar. Onlar, aklı sınırlı bir şekilde kullanır ve vahiy ile akıl arasındaki dengeyi gözetirler. Eşarîler, Kuran’ın ezeli ve ebedi olduğunu kabul ederler.

- Temel İlkeler:
  1. Tevhid (Allah'ın Birliği): Allah’ın mutlak birliği ve herhangi bir benzerinin olmadığı görüşü.
  2. Kuran’ın Ezeli ve Ebedi Oluşu: Kuran’ın yaratılmadığını, ezeli ve ebedi olduğunu kabul ederler.
  3. İlahi Egemenlik: Allah’ın mutlak egemenliği ve her şeyin O’nun iradesine bağlı olduğunu vurgular.
  4. Akıl ve Vahiy: Akıl ve vahiy arasında bir denge kurar, vahyi esas alırken aklı da kullanır.

Karşılaştırma:

1. Kuran’ın Doğası:
   - Mutezile: Kuran’ın yaratılmış olduğu görüşündedir.
   - Eşarilik: Kuran’ın ezeli ve ebedi olduğunu savunur.

2. İlahi Adalet ve İnsan İradesi:
   - Mutezile: İnsanların özgür iradesini ve eylemlerinin sorumluluğunu vurgular, adaletin Allah’ın mutlak adaletiyle uyumlu olduğunu savunur.
   - Eşarilik: İlahi egemenliğe vurgu yapar ve insanların eylemlerinin doğrudan ilahi irade ile ilişkilendirildiğini kabul eder.

3. Akıl ve Vahiy:
   - Mutezile: Akıl ve mantık ön plandadır, vahiy ile akıl arasında uyum sağlanmaya çalışılır.
   - Eşarilik: Vahiy ön plandadır, akıl sınırlı bir şekilde kullanılır.

Bu iki akım, İslam'ın teolojik ve felsefi tartışmalarında önemli bir yer tutar ve tarih boyunca birçok farklı görüş ve tartışma oluşturmuştur.

Filozofların Tutarsızlığı