Ayşenu Asuman Uğur: Sağlık Raporu: Rad.Dr.Nevit DİLMEN, Renkli MR

Beyin Nakli

Beyin Nakli veya Beyin Transplantasyonu olası tıp gelişmelerinden biridir.

Tıpta ettik bittiden önce yaptığımız işin etik yönünü gözden geçirmeliyiz.  Beyin nakli doğruluğu veya yanlışlığı üzerine düşünmeden önce bizi biz yapan nedir sorusunu düşünmemiz gerektiğini dile getirmek isterim. Antik Yunan' da bir paradoks olan hikayeyi aktardıktan sonra beyin nakli üzerinde düşünmeye devam edebiliriz.

Theseus'un gemisi
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Theseus'un gemisi, felsefede bir paradoks.

Plutark'ın aktardığı Yunan efsanesine göre, Girit'ten muzaffer dönen Theseus'un gemisi Atina'da hatıra olarak uzun süre muhafaza edilir. Zamanla geminin tahtaları çürüdükçe yenileriyle değiştirilir. Öyle ki, bir gün geminin değiştirilmedik hiçbir parçası kalmaz. Bu durumda gemi hala Theseus'un gemisi sayılır mı, yoksa başka bir gemi haline mi gelmiştir? Gemi, antik filozoflar için tartışma konusu olur

Theseus'un gemisi, filozofları tarih boyunca uğraştıran bir konudur. Paradoksun çözümü için çeşitli öneriler ortaya atılmıştır.

Heraklitos'a göre, varlıklar sürekli değişmektedir. Bu nedenle yukarıdaki konu bir paradoks değildir, Theseus'un gemisi daha Atina'ya vardığı günün ertesinde farklı bir gemi olmuştur.

Aristo'ya göre bir varlığı tanımlayan dört neden vardır. *Şekilsel neden* veya şekil, bir varlığın görünüşü, tasarımıdır. *Maddesel neden* , maddesidir. Aristo'ya göre bir şeyin neliğini şekilsel neden tanımlar, dolayısıyla Theseus'un gemisi, aynı gemi olarak kalmıştır, zira şekli değişmemiştir. Aristo'nun diğer bir nedeni *nihai neden* veya *maksattır* . Theseus'un gemisinin tahtaları değişse de maksadı (Theseus'u taşımak) değişmemiştir, hala aynı gemidir. Son olarak *etkin neden* bir şeyin kim tarafından ve nasıl yapıldığıyla ilgilidir. Örneğin, bir geminin hangi tür ustalarla, ne tür aletlerle yapıldığı. Theseus'un gemisini ilk yapan ustalar ve onların aletleri, gemiyi onaranlarla aynı olduğu için, bu neden açısından da gemi aynı kalmıştır.

Geminin hala Theseus'un gemisi olduğunu söyleyenlere karşı ikinci bir soru daha ortaya atılmıştır: Değiştirilen tüm parçalar bir tarafta saklansa ve bunlar kullanılarak ikinci bir gemi yapılsa, bu Theseus'un gemisi olur mu?

Theseus'un gemisi, modern hukuktaki bazı sorunlarla ilgilidir. Örneğin, Theseus'un bir gemisi yerine otomobili olsaydı, tüm parçaların değişmesi ruhsat ve sigortayla ilgili sorunlar doğuracaktı. Araçların şasi numaraları en belirleyici unsur olarak ruhsatın üzerine kaydedildiğine göre, hukuksal açıdan şasi numarasının değişmesi, aracın değişmesi anlamına gelir mi? Theseus'un şasi numarası değiştirerek yeni bir araca sahip olduğu öne sürülürse, yeniden alım-satım vergisi ödemesi gerekir mi? Şasi değişiminden önceki sigorta poliçesi hala geçerli olur mu?

Paradoksun kişilik sorunuyla da ilgisi vardır. Tüm organları zamanla nakledilerek yenilenmiş bir insan, başlangıçtakiyle aynı kişi midir? Hayatımız boyunca vücudumuzdaki tüm atomlar doğal bir şekilde yenileriyle değişse, bu hayatı sürenin tek bir kişi olduğu söylenebilir mi?

Teseus'un gemisi Felsefecileri meşgul etttiği kadar beyin naklinin bizi meşgul edeceğe benziyor. 

Bir kadının beyninin bir erkeğe nakledildiğini varsayalım ve düşüncelerimizi bu yönde sorgulayalım.

Şekilsel nedene modern deyim ile yapı veya yabancı terim ile structure olarak çevirebiliriz.

Bir kişiye beyin nakli yapıldığında vücudun yapısı korunmaktadır. Vücut, kalp, kemik, karaciğer,  beyin gibi organlardan meydana gelmektedir. Birlikte uyum içinde çalıştıkları sürece kişi canlı ve sağlıklıdır.

Beyin yapısı ise kişiden kişiye değişmektedir. Erkek beyni ve kadın beyni, Ahmet beyni ile Mehmet beyni onları farklılaştıran çıplak göz ile ayırt edilmeyen yapısal ve bağlantısal özelliklere sahiptir. 

2. Maddesel neden veya o yapının yapıldığı maddenin beynimizin işlevi için çok önemli olmadığını düşünüyorum.  Hiç birimizin molekülleri doğduğumuz andaki moleküller değil. Ölüm anında ise bugünkünden çok farklı olacaktır.

3. Nihai neden veya maksat açısından beyin nakli önemli bir değişime yol açacaktır.  Erkeğin hayat amacı başka,  kadınınki başka,  Ahmet'in başka,  Mehmet'in başka.  Kişilik dediğimiz şeyi büyük ölçüde beyin oluşturuyor ise,  beyin nakli  kişinin kişiliğini değiştirecektir. Başka bir kişi olacaktır.

4. Etkin neden ise yaradılışı kasteder. A ve B kişilerin çocuğu olan C nin gövdesi ile F ve G nın çocuğu olan H'nin beyni bir araya geldiğinde hibrid bir varlık ortaya çıkacaktır.  Ameliyat anı yeni bir yaradılışı simgeler. A, B, F, G'nin çocuğu,  C-H doğmuştur. Ortaya çıkan kişi ne C nede H'dir.

İlgili başlık:

• Tek başına bir kafa yaşatılabilir mi?

Sentetik Faj Tedavisi

Antibiyotiklerin cağı bitti bitiyor ve fajların önemi artıyor. 

Kısa bilgi: Faj nedir?  Bildiğimiz gibi virüsler kendi başlarına yaşayamayan varlıklardır. Kimisi eukaryotlarda, kimisi ise bakterilerde çoğalır. Bakterilerde çoğalan virüslere faj adı veriliyor. Faj kendisini çoğalırken konak olarak kullandığı bakteriyi öldürmüş oluyor.

Bakterileri öldüren ajanlar olarak antibiyotikler ve fajlar arasında kısa bir karşılaştırma yaparsam:

Antibiyotikler bir çok bakteriyi hedef alacak şekilde geniş spektrumlu olabiliyor iken fajların her bir çeşidi  sadece bir çeşit bakteriyi hedef alabiliyor.  Fajların ultra-dar spektrumlu olması bugüne kadar kullanımlarını kısıtlayan etmenlerin başında geliyor. Bunu bir avantaj olarak görmek de mümkün. Antibiyotikler flora/patojen ayrımı yapmadan öldürüyor.  Faj ise sadece hedefi öldürüyor.

Fajların kendisi, bakterilerin ölümü sonrası yıkım ürünleri immün sistemi uyarabilir. Bu etkinin çok önemli olmadığı düşünülüyor ancak araştırılması gerekir.

Patojen bakteri için faj avı genelde pis sulardan, göl ve göletlerden yapılıyor. Doğadan faj avlamak masraflı ve zor bir süreçtir. Ancak ilaç firmaları bu masrafa katlansalar bile buldukları faj'ı kolay kolay tescilleyemezler. Çünkü doğada bulunan bir varlıktan bahsediyoruz. Onu yaratan firma olmadığı için copyright ve patent gibi yasalar ile korumaya alması sözkonusu değildir.

Faj kütüphaneleri. Her bakteri için bir faj düşünüldüğünde faj kütüphanemizde bakteri çeşidi kadar faj bulundurmak gerekiyor.

Direnç. Bakteriler antibiyotiklere direnç geliştirdiği gibi fajlara direnç geliştirebiliyorlar. 

İşte bu noktalarda sentetik biyoloji ve sentetik fajlar önem kazanıyorlar.

Sentetik olarak üretilen faj patentlenebilir.
Fajların tamamını değil DNA kodlarını bir hard diskte saklamak yeterli olur.
Direnç gelişimi karşısında anında yeni faj üretilebilir.

Tabii hiç biri olmayabilir ama denemeden bilemeyiz. Eskiden potansiyeli yoktu. Şimdi en azından potansiyeli var.

Koç Üniversitesi Hastanesi Sağlıkta AR/VR/XR

Koç Tıp Fakültesi, konuk öğretim üyesi Prof.Dr.Kemal Kuşçu tarafından organize edilen toplantı notları.

Konu arttırılmış gerçeklik, yapay gerçeklik,  karma gerçeklik. 

Bu teknolojilerin sağladığı yaralar:
Maruz bırakma
Etkileşim
Ölçme
Motive etme ve
Dikkat çekme olarak özetleyebiliriz.

Karşılaşılan engelleri  7A okşaarak özetlemişler. Projelerinizde, innovasyonda bir gün  karşınızda bir veya fazlasını görebilirisiniz. İşte 7A'yı İngilizce olarak veriyorum. Hazırlık yapın.

Awareness
Anticipated benefit
Availability
Accessibility
Acceptability
Affordability
Adherence to programs

Sağlık, AR/VR pazarında  11milyar$'lık oyun sektöründen sonra 5miliyar$ ile  ikinci büyük sektör.

Geliştirdikleri bazı yazılımların maliyeti 7milyon$ gibi uçuk rakamlar. Yazılım ne kadar karmaşık olursa o kadar maliyetli oluyor.  Kullanımı sağlayan yeterli karmaşıklık içinde kalınmalı. Ne istiyorsun? Ne kadar paran var?  Anahtar sorular.

Bu yazılımlar kısaca nasıl çalışıyor?

Bilgi toplama, hesaplama ve ilişkilendirme, çıktı.

Bilgi toplama:
Hastanın dedikleri (Söz düzlemi,  ses tonu düzlemi),
Hastanın söylemedikleri: Vücut dili, mimikleri,  hekimin muayene notları, cep tel, giyilebilirler dahil akıllı cihaz bilgileri,  görüntüleme ve tahlilleri) 
Çevre bilgileri
Hasta geçmişi ile ilgili bilgiler

Sonuç gösterimi, çıktı: Hoparlör,  ekran,  sanal gözlük.

Hastanın söylemedikleri içinde çok ilginç parametreler anlık takip edilebilir. Bana ilginç gelen vücut yüzey iletkenliği oldu.

Sanal hasta kiti
Vhtoolkit.ict.usc.edu

Sanal hasta StandardPatient.org

Geliştirme aşamasında göz önünde tutulacaklar:
Mimari
Güzellik
Konu uzmanları
Son kullanıcılar
Araştırma geliştirme
Bütçe

Projeler çok mükemmel olmasa bile 2-3 seçenek sunmak kabul edilebilirliği artırıyor.

Gelemeyen dostlar için özet bilgi.  🙏🌸

1984

Psike Istanbul derneğinin film gecesinde 1984'u izledim.  Dün geceki yorumcu Yavuz Erten'in yorumları doğal olarak psikanaliz yönünden oluyor.  Ama sonuçta bilimsel bir değerlendirme.  Veya bilimsel eğitim almış birinin değerlendirmesi. Burada aklımda  kalanları yazıyorum. Yavuz Erten'in yorumu olduğunu iddia etmiyorum, çünkü doğru düzgün not tutma kabiliyetim yok.

Normalde çok öğrenci olmaz ama bir okul psikoloji öğrencileri için toplu bilet almış.  Yorumcu Yavuz Erten  muhtemelen 1984 sonrası doğan gençlerin konuşmalarında kulak misafiri olmuş.  Oradan başlayayım; gençler "Gercekten 1984 böyle miydi?" diye sormuşlar biribirine.  Bir kuşak için fütüristik diğeri için geçmişistik.

Totaliter yönetim eleştirilerisi olan filmde yönetim ileri giderek özgür düşünceyi yok etmeye çalışıyor.  Bunun için bireylerin geçmiş ile bağlarını koparma,  mutlak gerçek diye anlayabileceğimiz 2x2=4 gibi kavramlardan şüphe etmeyi sağlama, tektipleştirme, sürekli izleme gibi pek çok yöntemi kullanıyor.  Distopilerin çoğunda olduğu gibi kötülükler iyilikler adına yapılıyor.

Yöntem olarak geçmiş tarihi ideolojiye uygun yeniden  yazmak, dil ve bellek ile oynamak,  insanları sevmek ile sevdiklerine ihanet etme konusunda ikilemde bırakmak, soyut ve simgesel düşünmeyi yok etmek,  en büyük korkularını sömürmek gibi yöntemleri kullanıyor.

Aşırı fakirlik ve yaygın yıkımın hüküm sürdüğü ülkede "düşmanlar" birleştirici unsur olarak kullanılıyor. 

Baş kahraman Winston "Gerçek bakanlığı"nda çalışıyor. Gerçek bakanlığının işi yalan haber üretmek,  gerçekleri yok etmektir.  Belki bu görevinden dolayı belki başka bir sebepten dolayı şüphecidir.

Özgür düşüncelerini ifade edemese bile gizli defterine yazar.  Ancak düşünce polisi onu yakalar.  Düşüncelerini değiştirmek için türlü işkenceden geçer. 

Bana göre film biraz pat diye bitiyor.  Yinede söylediğini çok sayıda simge ile film boyunca söylüyor. Yorumu ise izleyiciye bırakıyor.

Nevit Emoji

Cards