Medikritik Röportaj
1)Merhaba Nevit bey, bize biraz kendinizden bahseder misiniz?
Merhaba, Tıp Doktoru ve radyoloji uzmanıyım. Tıp Eğitimi ve radyoloji ihtisasımı, İstanbul Tıp Fakültesinde tamamladım. Farklı alan ve disiplinler ile ilgili bilgi edinmeyi, deneyimlemeyi seviyorum. Ortaokuldan başlayan bir dönemde fotoğraf ile ilgilendim. 5 arkadaşım ile birlikte fotografım.com adlı siteyi kurduk, aynı arkadaşlar ile 2004’te “fotografim.com fotoğraflar yorumlar” adlı bir kitabı çıkardım. 1984’de Çapada Prof.Dr.Hilmi Sabuncu hocamızdan kodlama dersi aldım. Ekşi sözlüğe bakarsak ben bir grafikerim. MR Pipo adlı bir grafik kitabım var. Kafiye sözlüğü adlı başka bir e-kitabım mevcut. Bir dönem elektronik devre projeleri yaptım. İlgi alanımda zaman ile değişmeler oluyor. 2015’de medikal üç boyutlu baskılar ile ilgilendim. 2018 yılında renkli MR projesi ile yılın inovatif dahili bilimler doktoru seçildim. 2019’da Sağlıkta İşbirliği Platformundan hocalarımız ve arkadaşlarımız ile kurduğumuz “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu” üyesiyim. Sağlık bilimlerinde Yapay Zeka Kitabının 5 editöründen biri ve Radyoloji bölümü yazarıyım. “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında Renkli MR bölümünü yazdım.
2) YZ olgusuna dair kafalarda bir çok soru var. Tam olarak ne olduğu toplumda yaygın bilinmiyor. YZ’nın ne olduğunu bir de sizden dinleyebilir miyiz?
Yapay zekayı tanımlamadan önce, zekayı tanımlamakta yarar vardır. Turing, yapay zekayı insan zekası ile kıyaslayarak tanımlamaktadır. Peki zeka nedir? Alex Wissner-Gross TED konuşmasında, zekayı gelecekteki hareket özgürlüğünü azami yapan güç olarak tanımlamaktadır.
Zeka nedir? F = T ∇ Sτ
“Gelecekteki Hareket Özgürlüğünü Azami Yapan Güç” Alex Wissner-Gross
F yönlendirilmiş bir kuvvet
T sistem sıcaklığıdır,
Sτ, τ (tau) zaman içinde ulaşılabilen tüm durumların entropi alanıdır.
∇ Son olarak, ∇ the nabla operatörüdür. Bu, en çok hareket özgürlüğüne sahip durumun yönüne işaret eden gradyan operatörüdür.
Psikolojik zeka testlerinde, yanıtı belirlenmiş sözel, sayısal ve görsel problemleri, ilintileri en hızlı ve yaratıcı şekilde çözen kişiler, yüksek zekalı olarak addedilmektedir. Topluluk ortalaması 100 olacak şekilde IQ adlı bir skor ile belirtilmektedir.
Bugün yapay zekadan bahsedildiğinde, çoğunlukla makine öğrenmesi, derin öğrenme gibi yöntemler ile problem çözme yetisi kastedilmektedir. Bu yöntemler, yapay sinir ağları adı verilen bir mimari ile, gösterilen örneklerden, kendi kendine öğrenen ve daha sonra öğrendiklerini uygulayan algoritmalardır.
3)YZ’nın tıpta kullanım alanları gelecekte neler olacaktır?
Önce şu soru ile başlayalım; biz yapay zekadan ne bekliyoruz? Belki de çok şey bekliyoruz! Bugün gelmiş olduğumuz noktada, pek çok meslekte, eğitilmiş insan kaynağı darboğazı yaşamaktayız. Öte yandan, yaşlanan nüfus ile nüfus piramidi öncelikle silindir daha sonra ters piramit şeklini alacaktır. Yani artan yaşam süreleri ile yaşlı nüfus artacak, genç nüfus azalacaktır. Bilindiği gibi, yaşlı nüfusun sağlık problemleri gençlerden daha fazladır. Kısa süre sonra, yaşlanmış, çok sayıda problemi olan bir popülasyon ile baş edecek bir sağlık ordusuna ihtiyaç duyacağız. Radyolojide artan görüntü sayısı, değişen ve yeni modaliteler karşımıza artan iş yükü olarak çıkmaktadır. Yapay zekadan aşağıdaki yardımları bekliyoruz:
- Hız Artışı
- Daha Yüksek Başarı
- Daha Düşük Maliyet
- Ulaşılabilirlik
- Tanıya Destek
- İşlerde Kolaylık sağlama / Yardımcı olma
- Öngörüsel (prediktif) değerlendirmeler
- İşlerde Optimizasyon
- Kalite kontrolu
Henüz emekleme döneminde olan yapay zekadan çok şey beklemeyeceğiz. Basit işlerde yardımcı olması yeterli olacaktır. Örneğin, dikte edilen bir radyoloji raporunun yazılması, hastaya randevu verilmesi, sesli komutların tanınması bugünkü yapay zekanın kolayca yapabileceği işlerdir. Bir sonraki aşamada chatbotlar aracılığı ile hastanın problemine ilk yaklaşımın belirlenmesi, hastayı doğru uzman ile buluşturmak, radyolojik tetkik değerlendirilmesinde basit işlerin yapılması, cilt lezyonlarında ve göz lezyonlarında tanıya yardımcı olması, elektrokardiyografi gibi görsel modalitelerin yorumlanması, yapay zekanın yapabileceği işlerdir. Bugün yapay zekanın gelişmişlik düzeyi, sınıflama problemleri ve kantifikasyon problemleri gibi meseleleri çözmek için yeterlidir. İlaç keşfi, yapay zekanın kullanılabileceği başka bir alandır. İnsan alet etkileşimleri, patolojide Yapay Zeka, bize ihtimal dışı gibi görünen davranış bilimlerinde Yapay Zeka diğer potansiyel kullanım alanlarıdır
4)Kendi alanınızda konuşmak gerekirse, radyolojik incelemelerde YZ ne gibi fırsatlar sunuyor?
Yapay Zeka radyolojinin her alanında kullanım potansiyeline sahiptir. Çekim öncesi bilgi toplama ve planlamada, çekim sırasında çekimi yönetme ve uygun şekilde yapılmasını sağlamada, çekim sonrasında çekimi denetleme ve yorumlamada, radyolojik raporların hazırlanmasında YZ’nın yardımı dokunabilir. Kemik yaşı tayini gibi radyologların sevmediği alanlar vardır. Bunlar Yapay Zeka için görece kolay kullanım alanlarıdır. Keza çok sayıda görüntüyü değerlendirme radyologlar için problem oluşturmaktadır. Bu görüntüleri ön değerlendirmeden geçirme, değerlendirme sırasında radyoloğa yardımcı olma, potansiyel kullanım alanlarıdır.
5) YZ hasta hekim ilişkisini sizce nasıl etkiler? Özellikle muayenelerde yaşanılan süre sıkıntısına bir çözüm olabilecek midir?
En büyük örneğini İngiltere'de Babylon health ile gördüğümüz Chatbotlar telefon ile hasta iletişimi sağlayarak, sözlü yakınmalardan, akıllı sorulara ve olası tanılara gidebilmektedir. Bu tarz yazılımlar, hastaların hastaneye gitmeden, ön değerlendirmesi ve ön tanısını almasını sağlayabilir. Chatbotlar çözüm üretemedikleri noktalarda, hastayı Çağrı Merkezinde çalışan gerçek bir doktora bağlayarak, ambulans çağırarak görevi devredebilir. Cep telefonları ve mobil uygulamalar sayesinde büyük veri toplayan Yapay Zeka uygulamaları, cilt lezyonları, göz hastalıkları, işitme problemleri gibi cep telefonu sensörleri ile tanımlanabilecek hastalıkların tanısına yardımcı olabilirler. Bunlar kırsal kesimlerde veya uzman sıkıntısı yaşanan branşlarda, sağlığın demokratikleşmesine ve ulaşılabilirliğine yardımcı olacaktır.
7)Yeni çıkan kitabınızı anlatabilir misiniz?
2019 yılının başında Sağlıkta İşbirliği Platformunun bazı üyeleri olarak “Sağlıkta Yapay Zeka Topluluğu”nu oluşturduk. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğu yeni nesil örgütlenmenin bir örneğidir. Zaman zaman yüz yüze, çoğunlukla internet yoluyla bir araya gelmiş, ortak ilgi alanları olan insan topluluklarıdır. İşbirliği ile neler yapılabileceğini gösteren oluşumlardır. Sağlıkta Yapay Zeka topluluğunun ilk işbirliği ürünü Nisan 2019’da İstanbul Üniversitesi'nde düzenlediğimiz “Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi” oldu. Bu etkinliğe 1000’in üzerinde katılım oldu. Bu çalışmalarımızda Prof.Dr.Melih Bulut hocamız, bize hem önderlik, hem de mentörlük yapmaktadır Sağlıkta Yapay Zeka Zirvesi nin görmüş olduğu yoğun ilgi, bizi bu konuda yazılı bir eser üretmeye teşvik etti. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümünde, ilki zirve günü gerçekleşen, bir dizi toplantıda bir araya geldik. O toplantılarda kimlerin editör olarak gönüllü olduğunu, kimlerin yazar olarak katkı sağlayabileceğini konuştuk. Kitap yazarları, bilişimciler, sağlıkçılar ve sağlık idarecileri, hukukçular, çevre bilimciler gibi farklı disiplinlerden oluşuyor. Yazarların bir kısmı akademisyenlerden oluşurken, diğer bir kısmı özel sektör deneyimi olanlardan oluşmaktadır. Davetimizi kabul eden yazarlar, çok kısa bir sürede kendilerine ait olan bölümleri yazıp, bize teslim ettiler. Bu kitabın, bilişimciler ile sağlıkçılar arasında bir iletişim köprüsü olmasını arzu ettik. Yazar çeşitliliği sayesinde bu küçük kitapta, farklı disiplinler ve pek çok farklı bakış açısı bir arada sunulmaktadır. Amacımız Türkiye'de çalışan hekim ve bilişimcilerin, yetkili kurumların, yatırımcıların dikkatini “Sağlıkta Yapay Zeka” konusuna çekmektir. Amacımıza kısmen ulaştığımızı söyleyebiliriz, ancak bundan sonra yapılacakların listesi oldukça kabarık. Sağlıkta yapay zeka çalışmaları, yatırımcı, bilişimci ve sağlıkçıların işbirliğini gerektiren oldukça geniş kapsamlı bir alandır. Başarılı olabilmemiz için öncelikle bu konuda güven ortamı oluşturup, diyaloğu başlatmalıyız.
6)Geliştirdiğiniz “Renkli MR” adıyla anılan projenizle geçen senelerde ödül almıştınız. Bu teknolojiyi ve geliştirme sürecini biraz anlatabilir misiniz?
Renkli MR, kalıpların dışında düşünme sonucu geliştirdiğim ve paradigma değiştirici olabilecek bir radyoloji ürünüdür. Renkli MR ile, 3 siyah-beyaz MR sekansından, tek ve renkli bir görüntü elde edilmektedir. Bu görüntüde, hava, yağ, su, kas ve kan gibi maddelerin karakteristik renkleri bulunmaktadır. İnsan gözünde, 3 farklı dalga boyuna duyarlı, 3 farklı reseptör bulunmaktadır. William Conrad Röntgen'in X ışınının keşfi ile başlayan ve günümüze dek devam eden radyolojik görüntülemenin ana akımı, siyah-beyaz görüntüler üzerine kurulmuştur. Halbuki bizim gözümüz, siyah beyazdan daha fazlasını algılayabilmektedir. Renkli MR ile bir seferde algıladığımız veri miktarı, 3 kat artırılmaktadır. Daha fazlasını algılamak için gözümüz ve beynimizin fizyolojik mekanizması yeterlidir. Detaylarını “Sağlıkta Yeni Nesil Teknolojiler” kitabında ( Akademisyen Yayınları, 2019) ve farklı mecralarda, sunumlarda anlattım. Renkli MR için geliştirdiğimiz yazılım, Açık Kaynak kodlu ve ücretsizdir. Bu konuda dileyenler ile proje çalışması yapmaya istekliyim.
8) Okuyucularımıza ve genç hekim adaylarına bir mesajınız var mı?
Mezun olduğum senelerde, hazırlandığım sınavlar için yanıtlamış olduğum bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum. Bu soruda, “iyi bir sağlık işletmesinin sırrı hangisidir?” diye soruluyordu. Şıklar arasında, kurumda iyi bir yönetici / iyi bir bina / iyi alet ve edevat / ve iyi yetişmiş sağlık personeli bulunmakta idi. Değerli okuyucular, doğru şık iyi yetişmiş insanlardır. Çünkü iyi yetişmiş insanlar, eninde, sonunda iyi bir binada daha iyi alet edevatı bir araya getirirler. Burada anahtar olan kavramlardan biri, başlarında onlara ket vuran kötü bir yönetici olmamasıdır. Bu bağlamda, atabileceğimiz ilk adım, kimseden bir şey beklemeden, kendimizi yetiştirmek için çaba göstermektir. Ancak kendisini yetiştiren birey, kendine, yakınlarına ve başkalarına yararlı olabilir. Sizin gelişmeniz için en uygun ortam neredeyse, oraya gidin. Geliştikten sonra eninde sonunda köklerinize yararlı olabileceksiniz.
