Edward de Bono’nun Altı Düşünce Şapkası yöntemi ile Meredith Belbin’in Takım Rollerine odaklanan, “Rol Yapma Oyunu” konulu ayrıntılı bir yazı:
ROL YAPMA OYUNU (BELBIN VE DE BONO)
Kendi Bakış Açınızı Nasıl Değiştirirsiniz?
Günümüz iş dünyasında ve takım çalışmalarında en büyük engellerden biri, dogmalar ve katılaşmış düşünme kalıplarıdır.
İnsanlar olaylara yalnızca kendi gözlüklerinden bakar, karşıt görüşleri dışlar, böylece hem bireysel hem de kolektif potansiyeller sınırlandırılmış olur.
Bu soruna yaratıcı ve işlevsel bir çözüm, rol yapma tekniklerinin düşünme süreçlerine entegre edilmesiyle ortaya çıkmaktadır.
Özellikle Edward de Bono’nun Altı Şapka Tekniği ve Meredith Belbin’in Takım Rolleri Teorisi, bu konuda oldukça etkili yöntemler sunar.
1. DE BONO’NUN ALTIN ŞAPKASI: DÜŞÜNMEYİ ROLLEŞTİRMEK
1986 yılında Edward de Bono, düşünme biçimini daha sistematik ve çok boyutlu hale getirmek için “Altı Düşünce Şapkası” yöntemini geliştirdi. Bu yaklaşım, bireylerin bir sorun üzerinde farklı düşünme tarzlarını deneyimlemelerini sağlar. Her şapka, belirli bir düşünme biçimini temsil eder. Bu yöntemle:
- Duygularla düşünmek serbesttir ama kontrollüdür.
- Eleştiri yapıcı bir rol haline gelir.
- Olasılık ve umut birlikte değerlendirilir.
- Yaratıcılık, somut fikirlerle harmanlanır.
Altı Şapka ve Temsil Ettikleri:
| Renk | Temsil Ettiği Düşünme Tarzı | Açıklama |
|---|---|---|
| Beyaz Şapka | Tarafsız, analitik düşünme | Gerçeklere odaklanır, veri ve bilgi toplar. |
| Kırmızı Şapka | Duygusal düşünme | İçgüdüler, duygular, sezgiler devrededir. |
| Siyah Şapka | Eleştirel düşünme | Riskler, olumsuzluklar, dikkat edilmesi gereken unsurlar belirlenir. |
| Sarı Şapka | Olumlu düşünme | Fırsatlar, iyimserlik, olumlu sonuçlar analiz edilir. |
| Yeşil Şapka | Yaratıcı düşünme | Yeni fikirler, öneriler, alternatif çözümler üretilir. |
| Mavi Şapka | Yönetsel düşünme | Süreci yönetir, düşünme biçimlerinin koordinasyonunu sağlar. |
Bu şapkalar sırayla takılabilir ya da her grup üyesine farklı bir şapka atanarak bir toplantı yürütülebilir. Böylece ekip üyeleri kendi düşünme alışkanlıklarının dışına çıkmaya teşvik edilir ve daha dengeli, kapsayıcı kararlar alınabilir.
2. BELBIN TAKIM ROLLERİ: HER KARAKTERİN BİR GÜCÜ VARDIR
1970’lerde İngiliz araştırmacı Meredith Belbin, takım içindeki birey davranışlarını analiz ederek 9 temel takım rolü belirlemiştir. Bu rollerin amacı, bir grubun sadece teknik yeterliliklerle değil, davranışsal çeşitlilikle de başarılı olabileceğini ortaya koymaktı.
Belbin’e Göre 9 Takım Rolü:
A. Eylem Odaklı Roller:
- Uygulayıcı (Implementer): Planları uygulayan, güvenilir ve düzenlidir.
- Tamamlayıcı / Bitirici (Completer-Finisher): Detaycı, işin eksiksiz ve zamanında bitmesini sağlar.
- Şekillendirici (Shaper): Zorlu koşullarda baskı uygular, engelleri aşmakta kararlıdır.
B. Sosyal Odaklı Roller:
- Koordinatör (Co-ordinator): Görev dağıtımını yapar, bireyleri bir araya getirir.
- Takım Oyuncusu (Teamworker): Uyumlu, destekleyici, duygusal zekâsı yüksek bir rol.
- Araştırmacı (Resource Investigator): Dış kaynaklara erişir, yeni fırsatları takip eder.
C. Düşünsel Odaklı Roller:
- Yenilikçi (Plant): Yaratıcı fikirlerin kaynağıdır.
- Gözlemci-Değerlendirici (Monitor Evaluator): Soğukkanlı, mantıklı kararlar alır.
- Uzman (Specialist): Belirli bir konuda derin bilgiye sahiptir.
Bu roller, bir takımın sadece bilgi ve beceriyle değil; iletişim, empati, organizasyon ve yaratıcılıkla da başarıya ulaşabileceğini gösterir. Belbin modeline göre homojen bir takım, kısa vadede hızlı kararlar alabilir ama uzun vadede yenilik ve esneklikten yoksun kalır.
3. FİKİRLERİN SAHİPLİĞİ ve KATILIM PSİKOLOJİSİ
Eğer parlak bir fikriniz varsa ve direnişten çekiniyorsanız, o fikri bir başkasının üretmiş gibi tartışmaya sunmak etkili olabilir. İnsanlar kendi fikirlerine daha çok yatırım yapar. Bu nedenle “fikrin kime ait olduğu değil, nasıl sahiplendiği” önemlidir. Bir grup içinde aynı fikri çok sayıda kişi sahiplendiğinde, fikir daha kolay hayata geçer. Bu yöntem, hem direnişi azaltır hem de katılımı artırır.
4. ORTAK AKLIN GÜCÜ: HİÇBİR ZAFER TEK BAŞINA GELMEZ
Liderler veya fikir sahipleri, başarıya yalnız ulaşmaz. Başarı kolektiftir. Rol yapma yöntemleri, bireylerin yalnızca kendi görüşlerine değil, grubun bütününe katkıda bulunmasını sağlar. De Bono ve Belbin yaklaşımları, “ben” yerine “biz” demenin yollarını öğretir.
SONUÇ: ROL OYNAYARAK DÜŞÜNMEYİ ÖĞRENMEK
Altı Şapka ve Takım Rolleri gibi yöntemler, bireylerin düşünce biçimlerini genişletir ve takımların daha etkili çalışmasını sağlar. Bu teknikler sadece iş toplantılarında değil; eğitimde, kriz yönetiminde, strateji geliştirmede ve günlük yaşamda da kullanılabilir. Her birey tek bir şapka ya da rol değildir — ama her birey, farklı şapkaları takabildiğinde ve farklı rolleri oynayabildiğinde, gerçek anlamda düşünmeye ve birlikte başarmaya başlamış olur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder