Lacan’ın psikanalitik teorisinde “a” (objet petit a, Türkçe’de “küçük ötekine ait nesne”), arzunun dinamiklerini anlamak için merkezi bir kavramdır.
Objet petit a, öznenin arzusunun nesnesi gibi görünen, ancak asla tam olarak elde edilemeyen ve daima eksik kalan bir kalıntıdır.
Bu nesne, Öteki’nin (Autre) eksikliği (“Ⱥ”) ile yakından bağlantılıdır ve arzunun tatmin edilemez doğasını temsil eder.
Özne, objet petit a ile karşılaşmayı arzular, ancak bu nesne kaygan, kayıp ve yanılsamalı bir yapıya sahiptir.
1. Objet Petit a’nın Tanımı ve Kökeni
Lacan’ın objet petit a kavramı, öznenin arzusuyla Öteki arasındaki ilişkiyi anlamak için geliştirilmiştir.
“Küçük ötekine ait nesne” olarak adlandırılan bu kavram, büyük Öteki (Autre, sembolik düzenin temsilcisi) ile ilişkili, ancak ondan ayrılmış bir kalıntıyı ifade eder.
Objet petit a, Öteki’nin eksikliğini (“Ⱥ”) telafi etmeye çalışan, ancak bu eksikliği kapatamayan bir nesnedir.
- Arzunun Kalıntısı: Lacan’a göre, objet petit a, arzunun ulaşamadığı bir kalıntıdır. Özne, bu nesneyi elde ederek tamamlanacağını ya da tatmin olacağını düşünür, ancak objet petit a’nın kendisi eksiktir ve daima kayıptır. Bu nesne, öznenin arzusunu harekete geçirir, ancak asla nihai bir tatmin sağlamaz.
- Öteki’den Kopuş: Objet petit a, Öteki’nin bir parçası gibi görünür, ancak gerçekte Öteki’den ayrılmıştır. Örneğin, bir çocuğun annenin bakışını ya da sesini arzulaması, objet petit a’nın erken biçimleridir. Ancak bu nesneler, Öteki’nin bütünlüğünü temsil etmez; aksine, Öteki’nin eksikliğini açığa çıkarır.
2. Objet Petit a ve Arzu
Lacan’da arzu (desire), her zaman Öteki’ye yöneliktir. Özne, Öteki’den sevgi, tanınma ya da tamamlanma ister, ancak Öteki’nin eksikliği (“Ⱥ”), bu taleplerin tam olarak karşılanamayacağını gösterir.
Objet petit a, öznenin arzusunun nesnesi olarak, bu eksikliği telafi etmeye çalışır.
- Arzunun Nesnesi: Objet petit a, öznenin arzuladığı şey gibi görünür. Örneğin, bir sevgilinin bakışı, bir sanat eseri, bir statü sembolü ya da bir ideoloji, objet petit a olarak işlev görebilir. Ancak bu nesneler, öznenin arzusunu tam olarak tatmin edemez; çünkü objet petit a, arzunun nesnesinden çok, arzunun kendisini sürdüren bir “neden”dir (cause of desire).
- Metonimik Kayma: Arzu, yatay eksen boyunca metonimik olarak kayar; objet petit a, bir nesneden diğerine geçer. Örneğin, bir kişi bir ilişkide mutluluğu arar, ancak bu mutluluk elde edildiğinde, arzu başka bir nesneye (kariyer, özgürlük) kayar. Bu kayma, objet petit a’nın daima kayıp olduğunu ve asla tam olarak yakalanamayacağını gösterir.
3. Objet Petit a’nın Eksik ve Kayıp Doğası
Lacan, objet petit a’yı “eksik” ve “kayıp” olarak tanımlar. Bu nesne, öznenin tam bir tatmin ya da bütünlük arayışını harekete geçirir, ancak kendi yapısal eksikliği nedeniyle bu arayışı imkânsız kılar.
- Eksiklik: Objet petit a, Öteki’nin eksikliğini (“Ⱥ”) yansıtır. Öteki, özneye tam bir anlam ya da tatmin sunamaz, çünkü sembolik düzenin kendisi yapısal bir boşluk içerir. Objet petit a, bu boşluğu doldurmaya çalışan bir kalıntıdır, ancak kendisi de eksiktir.
- Kayıp: Objet petit a, öznenin erken çocukluk döneminde kaybettiği bir şeyle ilişkilendirilir. Örneğin, anne ile simbiyotik bağın kopması, objet petit a’nın kayıp nesnesi olarak ortaya çıkmasına neden olur. Bu kayıp, öznenin arzusunu sürekli olarak bu nesneye yöneltir, ancak nesne asla yeniden bulunamaz.
- Yanılsama: Objet petit a, bir yanılsama olarak işlev görür. Özne, bu nesneyi elde ederse tamamlanacağını düşünür, ancak nesne elde edildiğinde, arzu başka bir nesneye kayar. Bu, objet petit a’nın gerçek bir nesne olmadığını, öznenin arzusunu sürdüren bir “boşluk” olduğunu gösterir.
4. Objet Petit a ve Öteki’nin Eksikliği (“Ⱥ”)
Öteki’nin eksikliği (“Ⱥ”), objet petit a’nın işleyişini anlamak için temel bir bağlam sağlar. Öteki, dilin, kültürün ve yasanın temsilcisi olarak, öznenin kimliğini ve arzusunu tanımlayan bir anlam merkezi gibi görünür. Ancak Öteki’nin kendisi eksiktir; bu, öznenin taleplerinin (demande) ve arzularının tam olarak tatmin edilemeyeceğini gösterir.
- Telafi Girişimi: Objet petit a, Öteki’deki bu eksikliği telafi etmeye çalışır. Örneğin, bir kişi bir sevgilinin sevgisini ya da bir ideolojinin vaatlerini objet petit a olarak görebilir, ancak bu nesneler Öteki’nin eksikliğini kapatamaz.
- Travmatik Gerçek: Özne, objet petit a’nın eksik olduğunu fark ettiğinde, Öteki’nin eksikliğiyle (“Ⱥ”) ve Lacan’ın “Gerçek” (Réal) dediği alana dair bir karşılaşma yaşar. Gerçek, sembolik düzenin kapsayamadığı bir boşluktur ve öznenin arzularının tatmin edilemezliğini açığa çıkarır.
5. Objet Petit a’nın Çeşitli Biçimleri
Lacan, objet petit a’nın farklı biçimlerde ortaya çıkabileceğini belirtir. Bu nesne, öznenin arzusuna bağlı olarak çeşitli şekiller alabilir:
- Bakış (Gaze): Öteki’nin bakışı, öznenin arzusunu harekete geçiren bir objet petit a olabilir. Örneğin, bir sevgilinin bakışı, öznenin tanınma arzusunu tetikler, ancak bu bakış asla tam bir tatmin sağlamaz.
- Ses (Voice): Öteki’nin sesi, özellikle ebeveynin sesi, objet petit a olarak işlev görebilir. Örneğin, bir çocuk, annenin sesinde sevgi ya da güven arar, ancak bu ses eksik kalır.
- Fantasmatik Nesneler: Özne, fantazilerinde objet petit a’yı somut nesnelerle (bir mücevher, bir araba) ilişkilendirebilir, ancak bu nesneler arzuyu tatmin edemez.
- Fazlalık (Surplus): Objet petit a, aynı zamanda bir “fazlalık” ya da “artık” olarak da düşünülebilir. Öteki’den kopan bu artık, öznenin arzusunu sürekli olarak yönlendirir.
6. Objet Petit a ve Fantazi
Lacan’a göre fantazi, öznenin objet petit a ile ilişkisini düzenleyen bir senaryodur. Fantazi, öznenin arzuyu yapılandırmasına ve Öteki’nin eksikliğini telafi etmeye çalışmasına olanak tanır. Fantazi, öznenin objet petit a’yı elde etme arzusunu sahnelediği bir anlatıdır, ancak bu anlatı her zaman bir yanılsama içerir.
- Fantazi Formülü ($̶◊a): Lacan, fantaziyi “çizik özne ($̶) ile objet petit a arasındaki ilişki” (lozenge, ◊) olarak sembolize eder. Bu formül, öznenin objet petit a’yı arzuladığını, ancak bu nesnenin eksik olduğunu gösterir.
- Koruyucu İşlev: Fantazi, öznenin Gerçek ile doğrudan karşılaşmasını engeller. Objet petit a’nın eksikliği, öznede kaygı yaratabilir; fantazi, bu kaygıyı düzenler ve arzuyu sürdürülebilir kılar.
7. Klinik ve Kültürel Bağlamlarda Objet Petit a
- Klinik Uygulama: Psikanalitik seansta, objet petit a, hastanın analiste yönelttiği transferans ilişkisinde ortaya çıkar. Hasta, analisti objet petit a’nın taşıyıcısı olarak görebilir (örneğin, analistin bilgisi ya da sevgisi arzulanır). Ancak analist, bu nesneyi temsil etmeyi reddederek hastanın kendi arzusunu keşfetmesine yardımcı olur. Objet petit a, hastanın semptomlarında da gizlidir; semptom, öznenin arzusunu objet petit a etrafında yapılandırdığı bir ifadedir.
- Kültürel Bağlam: Modern toplumda, objet petit a, tüketim kültürü ve medya aracılığıyla şekillenir. Reklamlar, bireylere belirli nesneler (ürünler, statüler, deneyimler) sunarak objet petit a’yı temsil etmeye çalışır. Örneğin, bir reklam “Bu telefonu alırsan özgür olursun” mesajı verebilir, ancak bu nesne alındığında, arzu başka bir nesneye kayar. Bu, objet petit a’nın kaygan ve kayıp doğasını yansıtır.
8. Sonuç
Lacan’ın objet petit a kavramı, arzunun ulaşamadığı kalıntı olarak, öznenin Öteki ile ilişkisinin ve sembolik düzenin eksikliğinin (“Ⱥ”) bir yansımasıdır.
Objet petit a, öznenin arzuladığı nesne gibi görünür, ancak daima eksiktir ve kayıptır.
Özne, bu nesneyi elde ederek tamamlanacağını düşünür, ancak arzunun metonimik kayması, tatminin imkânsız olduğunu gösterir.
Objet petit a, Öteki’nin eksikliğini telafi etmeye çalışır, ancak bu çaba, öznenin Gerçek ile karşılaşmasına yol açar.
Psikanalitik seansta, objet petit a, öznenin arzularını ve semptomlarını anlamada bir anahtardır; kültürel bağlamda ise, modern toplumun arzuyu yönlendiren mekanizmalarını açığa çıkarır.
Objet petit a, insan varoluşunun trajik ve yaratıcı bir boyutunu temsil eder: Özne, eksiklikten yola çıkarak arzusunu yeniden yapılandırır, ancak bu arayış hiçbir zaman tamamlanmaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder