Ferdinand de Saussure (1857–1913), modern dilbilimin kurucularından biri olarak kabul edilir. Onun geliştirdiği yapısalcı dilbilim modeli, dilin doğasını anlamak için temel bir çerçeve sunar.
🔹 1. Dil (langue) ve Konuşma (parole) Ayrımı
Saussure, dili anlamak için iki temel kavramı ayırır:
➤ Langue (Dil):
- Toplum tarafından paylaşılan, kolektif bir sistemdir.
- Kurallar ve işaretlerin oluşturduğu yapıdır.
- Bireylerin öğrenip kullandığı ortak kodu ifade eder.
- Örneğin Türkçedeki dilbilgisi kuralları, kelimeler, yapı.
➤ Parole (Konuşma):
- Bireyin dili kullanma biçimidir.
- Dil sisteminin bireysel ve özgür uygulamasıdır.
- Herkesin farklı şekilde konuşması bu alanla ilgilidir.
Özet: "Langue" sistemdir, "parole" bireysel eylemdir.
🔹 2. Gösterge (Signe) Kuramı
Saussure’e göre dilin temel birimi gösterge (signe) dir. Gösterge iki bileşenden oluşur:
➤ Gösteren (signifiant):
- Fiziksel biçim, yani ses ya da yazı.
- Örneğin "ağaç" kelimesinin sesi ya da harfleri.
➤ Gösterilen (signifié):
- Kavram ya da anlam.
- "Ağaç" denilince zihnimizde canlanan yeşil, köklü, gövdeli canlı varlık.
Örnek:
- Gösteren: "masa" sesi / yazısı
- Gösterilen: Üzerine bir şey koyduğumuz nesne
Gösterge = Gösteren + Gösterilen
🔹 3. Gösterge Keyfiliği (Arbitrariness of the Sign)
- Dilsel göstergeler keyfidir (arbitrairdir), yani göstergenin biçimi ile anlamı arasında doğal bir bağ yoktur.
- Örneğin "ağaç" kelimesi ile gerçek ağaç arasında doğal bir bağ yoktur. İngilizce’de bu "tree" olarak adlandırılır; farklı bir gösteren, aynı gösterilen.
Sonuç: Dildeki işaretler toplumsal uzlaşma ürünüdür.
🔹 4. Farklılık Yoluyla Anlam
- Saussure’e göre dildeki her birimin anlamı diğerlerinden farklı olmasıyla ortaya çıkar.
- Yani bir kelime, "ne olduğu" kadar "ne olmadığı" ile tanımlanır.
- Örneğin "kedi" kelimesi, "köpek", "fare" gibi diğer kelimelerden farklı olduğu için anlam kazanır.
Dil bir farklar sistemidir.
🔹 5. Senkronik ve Diyakronik İnceleme Ayrımı
Saussure, dili incelemenin iki farklı yöntemini tanımlar:
➤ Senkronik (eşzamanlı) analiz:
- Dilin belli bir zamandaki yapısını analiz eder (örneğin, 2025’teki Türkçe).
➤ Diyakronik (artzamanlı) analiz:
- Dilin tarihsel değişimini inceler (örneğin, Eski Türkçeden günümüze değişim).
Saussure, modern dilbilim için senkronik analizin daha önemli olduğunu savunur.
🔹 6. Saussure’ün Etkisi
Saussure'ün fikirleri özellikle şunları etkilemiştir:
- Yapısalcı düşünce (dil yapılar üzerinden çözülür).
- Claude Lévi-Strauss (antropoloji),
- Roland Barthes (göstergebilim),
- Jacques Derrida (yapısöküm),
- Roman Jakobson ve Noam Chomsky gibi dilbilimciler.
🔍 Kısaca Saussure’ün Modeli Ne Der?
- Dil bir işaret sistemidir.
- Her işaretin iki yönü vardır: gösteren ve gösterilen.
- Bu işaretler keyfidir (arbitrary).
- Anlam, diğer işaretlerle olan farklar yoluyla oluşur.
- Dil, bireysel değil toplumsal bir olgudur.
- Dili anlamak için hem eşzamanlı hem artzamanlı analiz yapılabilir, ancak yapının (langue) analizi temeldir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder