Poolaki: İsfahan’ın İnce Madeni Para Şekerlemesi

Poolaki: İsfahan’ın İnce Madeni Para Şekerlemesi

İran’ın en zarif ve köklü tatlı geleneklerinden biri olan Poolaki (Farsça: پولکی), özellikle İsfahan şehrinde üretilen, görünüşüyle madeni parayı andıran ince bir disk şeklindeki geleneksel bir şekerlemedir. Adeta bir mücevher gibi zarif, ağza atıldığında anında eriyip dağılan bu tatlı, İran çay kültürünün vazgeçilmez eşlikçilerinden biridir. Hem sade hem de aromatik çeşitleriyle damaklarda iz bırakan Poolaki, İran’ın tatlı mirasının en güzel örneklerinden biridir.

Tarihçesi ve Adının Kökeni

Poolaki’nin tam olarak ne zaman ortaya çıktığına dair kesin bir kayıt olmasa da, İsfahan’ın Safevîler döneminden (16.-18. yüzyıl) beri şekerleme sanatında çok ileri olduğu bilinir. Şekerin İran’a 7. yüzyılda Arap fetihleriyle geldiği, ancak rafine şeker sanatının özellikle İsfahan ve Şiraz’da 15.-16. yüzyılda zirveye ulaştığı düşünülür.

Adı Farsça’da “küçük madeni para” anlamına gelen “poolak” (پولک) kelimesinden türemiştir. Gerçekten de Poolaki, eski İran gümüş ve bakır sikkelerini andıracak kadar ince ve yuvarlaktır. Bu benzerlik sadece şekilsel değil, aynı zamanda kültüreldir: Eskiden misafirlere çay ikram edilirken yanına konulan bu ince şekerlemeler, hem zarafeti hem de ev sahibinin cömertliğini simgelerdi.

Yapılışı ve Malzemeleri

Poolaki’nin yapımı oldukça basit görünse de ustalık gerektirir. Temel malzemeler şunlardır:

• Şeker
• Su
• Beyaz üzüm sirkesi (veya bazen limon tuzu)
• Doğal aroma vericiler: safran, kurutulmuş limon tozu (limoo amani), kakule, kakao tozu, hindistan cevizi rendesi, gül suyu, tarçın veya fıstık/antep fıstığı parçacıkları

Yapım aşamaları kabaca şöyledir:

1. Şeker ve su belirli oranda kaynatılarak şerbet hazırlanır.
2. Şerbet koyulaşmaya başladığında beyaz sirke eklenir. Sirke hem parlaklık verir hem de şekerin kristalleşmesini önler.
3. Ateşten alınmadan hemen önce istenen aroma (örneğin birkaç tel safran veya öğütülmüş kurutulmuş limon) katılır.
4. Karışım çok ince bir tabaka halinde büyük mermer veya çelik yüzeylere dökülür.
5. Henüz tam soğumadan yuvarlak kalıplarla kesilir ya da elle madeni para büyüklüğünde diskler halinde ayrılır.
6. Soğuduktan sonra bazen üzerine çok az toz safran, hindistan cevizi veya ezilmiş fıstık serpilir.

Sonuçta elde edilen şekerleme yaklaşık 2-3 mm kalınlığında, yarı saydam, kırılgan ama ağızda anında dağılan bir yapıdadır. Karamele benzer bir tat profili olsa da daha hafif ve daha çabuk erir.

Çeşitleri

İsfahan çarşılarında en çok rastlanan çeşitler şunlardır:

• Safranlı Poolaki: Altın sarısı rengi ve hafif acı-tatlı safran aromasıyla en prestijlisi.
• Limoo Amani’li (kurutulmuş limonlu): Hafif ekşi, ferahlatıcı, yaz aylarında çok tercih edilir.
• Kakaolu: Daha modern bir tat, özellikle gençler arasında popüler.
• Hindistan cevizli: Üzeri bol rendelenmiş hindistan ceviziyle kaplı beyaz versiyonu.
• Fıstıklı: İçinde veya üstünde iri Antep fıstığı parçaları olan lüks versiyonu.
• Güllü veya kakuleli: Daha aromatik ve ağır kokulu olanları.

Kültürel Yeri ve Sunumu

İran’da çay (çay-i dem) günlük hayatın merkezindedir. Çay içerken şekeri kaşıkla değil, genellikle ağza atılan bir parça şekerleme ile tatlandırmak tercih edilir. İşte tam bu noktada Poolaki devreye girer. İnce porselen veya cam fincanlarda koyu renkli İran çayı ikram edilirken, yanındaki küçük tabakta renk renk Poolaki’ler sıralanır. Misafir bir tane alır, çayını yudumlarken ağzında yavaşça erimesini bekler. Bu hem şekeri kontrollü kullanmayı sağlar hem de çayın tadını uzun süre hissettirir.

Poolaki aynı zamanda Nevruz, düğün, sünnet töreni gibi özel günlerde hediye paketlerinin içinde mutlaka yer alır. İsfahan’a yolu düşen turistlerin en çok aldığı hediyeliklerden biridir.

Nerede Bulunur?

En iyi Poolaki hâlâ İsfahan’dadır. Özellikle:

• Nakş-ı Cihan Meydanı çevresindeki eski çarşı (Bazar-e Bozorg)
• “Poolaki Morvarid” (İnci Poolaki), “Poolaki Abbas”, “Poolaki Shahnaz” gibi köklü dükkânlar
• İsfahan Havalimanı’ndaki hediyelik eşya mağazaları

Tahran, Şiraz, Yezd gibi diğer şehirlerde de bulunur ama İsfahan’ınki kadar ince ve aromatik olmaz genelde.

Sonuç

Poolaki, sadece bir şekerleme değil, İran’ın zarafet anlayışının tatlı bir yansımasıdır. İnce madeni para formuyla hem tarihî bir gönderme yapar hem de çay başındaki sohbetleri tatlandırır. İsfahan’a yolunuz düşerse, bir fincan koyu çay ve yanında birkaç tane safranlı Poolaki almadan dönmeyin. O an, İran’ın tatlı ruhunu en saf haliyle yaşayacaksınız.