Psikolojik şemalarda şema alanları, bireylerin çocukluk dönemlerinde edindikleri deneyimler ve yaşadıkları ilişkiler sonucunda geliştirdikleri bilişsel ve duygusal yapılar olarak tanımlanır. Jeffrey Young tarafından geliştirilen Şema Terapi kuramında 18 temel şema belirlenmiştir ve bu şemalar beş ana şema alanında toplanmıştır. Bu alanlar şunlardır:
1. Ayrılma ve Reddedilme (Disconnection and Rejection): Bu alan, bireylerin sevilme, kabul edilme ve aidiyet duygularında yetersizlik yaşadığı durumları içerir. Şemalar arasında Terk Edilme, Güvensizlik, Kusurluluk, Sosyal İzolasyon ve Duygusal Yoksunluk bulunur.
2. Zedelenmiş Otonomi ve Performans (Impaired Autonomy and Performance): Bireylerin kendi başına hareket edebilme ve yeterli olma duygularında zedelenmeler yaşadığı durumları kapsar. Şemalar arasında Bağımlılık, Yetersizlik, Başarısızlık ve Savunmasızlık yer alır.
3. Zedelenmiş Sınırlar (Impaired Limits): Bireylerin sınırlar koyma ve sosyal normlara uyma konusunda sorunlar yaşadığı durumları içerir. Şemalar arasında Haklılık ve Yetersiz Özdenetim bulunur.
4. Diğer Yönelimlilik (Other-Directedness): Bireylerin kendi ihtiyaçlarını ve duygularını geri planda tutarak, başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını ön plana çıkardığı durumları kapsar. Şemalar arasında Bağımlı/Onay Arayıcı, Kendini Feda ve Boyun Eğicilik yer alır.
5. Aşırı Uyarılmışlık ve Engellenmişlik (Overvigilance and Inhibition): Bireylerin aşırı kontrolcü, katı ve kuralcı oldukları, duygularını ve dürtülerini bastırdıkları durumları içerir. Şemalar arasında Aşırı Taleplilik, Karamsarlık, Duygusal Ketlenme ve Cezalandırıcılık bulunur.
Bu şema alanları, bireylerin erken dönemde yaşadıkları deneyimler ve bu deneyimlerin sonucunda geliştirdikleri temel inançlar ve duygusal tepkilerle şekillenir. Şema terapisi, bu şemaları tanımlayarak ve üzerinde çalışarak bireylerin daha sağlıklı düşünce ve davranış kalıpları geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder