William Zinsser - İyi Yazmak Üzerine

William Zinsser - İyi Yazmak Üzerine

William Zinsser'ın klasik eseri On Writing Well (Türkçe: İyi Yazmak Üzerine), nesir yazma sanatını anlatan bir rehberdir. 30. yıl özel baskısı, Zinsser'ın deneyimlerini, revizyonlarını ve çağdaş eğilimleri yansıtır. Kitap, bir milyondan fazla satan bir başyapıt olarak, yazar adaylarına pratik ipuçları sunar. Zinsser, E.B. White gibi yazarlardan ilham alır ve yazıyı "zanaat" olarak görür: basit, net ve insani. Kitap dört bölüme ayrılır: İlkeler, Yöntemler, Biçimler ve Tutumlar. Aşağıda, her bölümün ana hatlarını ve ana mesajlarını özetliyorum.

Önsöz

Zinsser, Manhattan'daki ofisinde E.B. White'ın fotoğrafından ilham alır. Yazı yazmanın araçları basit olsa da (daktilo, kâğıt, çöp kovası), asıl zorluk yazarın sesini bulmasıdır. Kitap, 1976'da Yale'deki derslerinden doğar ve Strunk & White'ın The Elements of Style kitabını tamamlar. 30 yılda revize edilen eser, teknolojiden (bilgisayar) kültürel değişimlere (anı yazısı patlaması) uyum sağlar. Zinsser, nesir yazarlarının "edebiyat"ı yeniden tanımladığını vurgular: gerçek hayatı anlatmak, kurgudan daha değerlidir.

Birinci Bölüm: İlkeler

Yazının temel kuralları burada işlenir. Zinsser, yazıyı "kişisel alışveriş" olarak tanımlar: yazarın deneyimi okuyucuya aktarılır.

• Alışveriş: Yazmak bireyseldir. Dr. Brock ile yaptığı panelde Zinsser, yazmanın "zanaat" olduğunu savunur. İlham beklemeyin, disiplinli olun.
• Basitlik: Amerikan yazını "dağınıklık" hastasıdır. Cümleleri sadeleştirin. E.B. White gibi zahmetsizce yazın. Okuyucu kısa sürede sıkılır; net düşünün.
• Dağınıklık: Gereksiz kelimeleri budayın. "Kişisel deneyim" gibi fazlalıklar metni zayıflatır. E.B. White'ın etkisiyle "parantez" yöntemi: fazlalıkları işaretleyin.
• Tarz: Kendiniz olun. Tarz organiktir; zorlamayın. Edebi "ben"i bulun. Bilgisayarla yazmak kolaylaşsa da öz yeniden yazmaktır.
• Kitle: Kendiniz için yazın. Okuyucu bireydir; "kalabalık" düşünmeyin. E.B. White, Mencken gibi örnekler: özgünlük kazanın.
• Kelimeler: Gazeteci klişelerinden kaçının ("ünlü", "meydana gelmek"). Roget'in Thesaurus'u ve sözlük kullanın. Ses ve ritme dikkat edin.
• Kullanım: Yeni kelimeleri (hassle, freak) benimseyin, ama jargondan kaçının ("önceliklendirme"). American Heritage Dictionary paneli gibi düşünün: liberal ama tutucu olun.

Bu bölüm, yazıyı sade, güçlü ve özgün kılmanın temellerini atar. Zinsser, "yeniden yazmak"ı vurgular: ilk taslak nadiren mükemmeldir.

İkinci Bölüm: Yöntemler

Yazıyı yapılandırma teknikleri.

• Bütünlük: Tutarlı olun (zamir, kip, hitap). İnsanlar/mekanlar ana sütunlar. Gerçeğe güvenin; röportaj yapın.
• Baş ve Son: Giriş okuyucuyu yakalasın (sürpriz, mizah). Son, yankı bıraksın. Yeniden yazın; bilgisayar yardımcıdır.
• Ufak Tefek Şeyler: Fiilleri etken tutun, zarf/sıfatlardan kaçının. Noktalama (tire, noktalı virgül) ritim verir. Güvenilirlik esastır; bilinçaltına bırakın.

Üçüncü Bölüm: Biçimler

Nesir türleri ve örnekler.

• Edebi Alan Olarak Nesir: "Edebiyat"ı yeniden tanımlayın. Roman değil, gazetecilik/anı ön planda. İnsanlar konuşsun.
• Röportaj: Konuşmacıları yakalayın. Ses kaydedici sınırlı; not alın. Özü koruyun, düzenleyin.
• Gezi Yazısı: Detaylara odaklanın (ses, koku). Klişelerden kaçının; Pritchett, McPhee gibi betimleyin.
• Anı Yazısı: Kendiniz hakkında yazın. Dar odaklanın (çocukluk, aile). Welty, Kazin gibi duyusal kullanın.
• Bilim ve Teknoloji: Karmaşığı basit kılın. Okuyucuyu eğitin.
• İş Yazısı: Kurumsal jargondan kaçının; net olun.
• Spor: Gerçeğe sadık kalın; metafor abartmayın.
• Sanat Hakkında Yazmak: Eleştiri kişisel olsun; okuyucuyu yönlendirin.
• Mizah: Gerçeği abartmadan kullanın; Twain gibi.

Dördüncü Bölüm: Tutumlar

Yazma psikolojisi.

• Sesinizin Tınısı: Kendinize güvenin; özgün olun.
• Haz, Korku ve Güven: Korkuyu yenin; yazmak terapidir.
• Nihai Ürünün Despotluğu: Yeniden yazın; mükemmellik aramayın.
• Yazarın Kararları: Seçimler yapın; ahlaklı olun.
• Aile Tarihi ve Anı Yazısı: Geçmişi yapılandırın; Welty gibi duyusal olun.
• Yazabildiğin Kadar İyi Yaz: Disiplin ve zevkle yazın.

Zinsser, yazıyı "zanaat" olarak görür: basitlik, özgünlük ve gerçeklik esastır. Kitap, örneklerle dolu; White, McPhee gibi yazarlardan alıntılarla zenginleşir. Nesir, edebiyatın geleceğidir; okuyucuyu eğlendirin ve bilgilendirin. 

Bu özet, 311 sayfalık eserin ana hatlarını kapsar; tam okumak önerilir.