Levant Entegrasyonunun Ekonomik Faydalarının Tahmini

Levant Entegrasyonunun Ekonomik Faydalarının Tahmini

Aşağıda, RAND Corporation tarafından 2019 yılında yayımlanan Estimating the Economic Benefits of Levant Integration (Levant Entegrasyonunun Ekonomik Faydalarının Tahmini) adlı raporun geniş bir özetini bulabilirsiniz.

Raporun yazarları Daniel Egel, Andrew Parasiliti, Charles P. Ries ve Dori Walker'dır. Bu özet, raporun yapısını takip ederek soyut/yürütme özeti, giriş ve arka plan, yöntem, temel bulgular, politika etkileri, entegrasyon zorlukları ve öneriler bölümlerini kapsar. 

Özet, raporun objektif bir yansıması olup, doğrudan alıntılar ve anahtar istatistiklerle desteklenmiştir. Rapor, Doğu Akdeniz'deki Levant bölgesinin (Mısır, Irak, Ürdün, Lübnan, Suriye ve Türkiye gibi ülkeler) ekonomik entegrasyonunun potansiyel faydalarını inceler ve bu faydaları keşfetmek için geliştirilen çevrimiçi bir araç sunar.

Soyut/Yürütme Özeti

Rapor, Levant ekonomileri arasında kapsamlı bir serbest ticaret anlaşması (FTA) yoluyla ekonomik entegrasyonun, bu ülkelerin ortalama gayrisafi yurtiçi hasılasını (GSYH) %3–7 oranında artırabileceğini tahmin etmektedir. Bu genişleme, en az 0,7 milyondan 1,7 milyona kadar yeni iş yaratacak ve bölgesel işsizlik oranlarını %8–18 oranında düşürecektir; toplam iş yaratımı ise önemli ölçüde daha fazla olabilir. 

Yazarlar, "Levant'da ekonomik entegrasyon, Levant uluslarının ortalama gayrisafi yurtiçi hasılasını %3–7 oranında artırabilir" diye vurgular ve bu ekonomik genişlemenin "en az 0,7 milyondan 1,7 milyona kadar yeni iş yaratacağını, bölgesel işsizlik oranlarını %8–18 oranında düşüreceğini – ve toplam iş yaratımının önemli ölçüde daha fazla olabileceğini" belirtir.

Rapor, politika yapıcılar ve kamuoyunun varsayımları değiştirerek (mal, insan ve sermaye hareketliliği gibi) faydaları inceleyebileceği bir çevrimiçi araç geliştirmiştir (https://www.rand.org/pubs/tools/TL302/calculator.html). Bu araç, farklı ülke kombinasyonlarını (örneğin İsrail ve Filistin'i dahil ederek) ve kısmi entegrasyon senaryolarını test etmeye olanak tanır.

Giriş ve Levant Ekonomileri ile Entegrasyon Çabalarının Arka Planı

1990'ların sonundan beri Doğu Akdeniz'de (Levant bölgesi), özellikle Mısır, Irak, Ürdün, Lübnan, Suriye ve Türkiye gibi altı temel ülke arasında ekonomik ortaklıkları derinleştirme çabaları sürdürülmüştür. Bu ülkeler çeşitli ikili ekonomik bağlar kurmuş olsalar da, daha geniş bölgesel ortaklıklar siyasi çalkantılar nedeniyle sekteye uğramıştır. Rapor, 2019'un başlarında imzalanan Irak-Ürdün ekonomik anlaşmalarını ve Mısır-Irak-Ürdün üçlü zirvesini, entegrasyon için "potansiyel ilk adımlar" olarak değerlendirir.

Levant ekonomileri, ortak coğrafi ve kültürel bağlara rağmen siyasi istikrarsızlık, çatışmalar (örneğin Suriye iç savaşı) ve dış etkenler nedeniyle parçalanmış bir mozaik niteliğindedir. Rapor, bu bölgenin genç ve dinamik nüfusuna rağmen yüksek işsizlik ve düşük büyüme oranlarıyla karşı karşıya olduğunu vurgular. Entegrasyonun, bu sorunları aşmak için bir fırsat sunduğunu savunur ve bölgesel işbirliğinin, siyasi istikrarı da pekiştirebileceğini ima eder.

Kullanılan Ekonomik Modelleme Yöntemi

Rapor, kapsamlı bir FTA'nın Levant ekonomilerini etkileyeceği üç ana mekanizmayı inceler:

1. Mal ve hizmet ticaretindeki artış: Gümrük vergilerinin kaldırılması ve köken kuralları gibi nontarife engellerin azaltılmasıyla ticaret hacmi büyüyecek.
2. Yurt içi ve yabancı yatırım: Daha büyük bir pazarın cazibesiyle, yerel ve uluslararası yatırımcılar bölgeye yönelecek; bu, iç ve bölgesel siyasi istikrarın iyileşmesiyle desteklenecek.
3. Turizm ve seyahatin artması: Vize muafiyetleri, seyahat ve turizm işbirliğini teşvik edecek.

Yöntem, RAND'in geliştirdiği çevrimiçi Levant Ekonomik Entegrasyon Hesaplayıcısı (Levant Economic Integration Calculator) üzerine kuruludur. Bu araç, kullanıcıların mal, insan ve sermaye hareketliliği varsayımlarını değiştirerek faydaları simüle etmesine olanak tanır. Farklı ülke gruplarını (örneğin sadece Ürdün-Irak-Mısır üçlüsü veya İsrail/Filistin dahil geniş blok) test etmek mümkündür. Araç, kısmi entegrasyon (örneğin sadece gümrük vergisi indirimi) veya tam entegrasyon senaryolarını karşılaştırır.

Rapor, matematiksel modellerin detaylarını (örneğin veri kaynakları veya denklemler) tam olarak açıklamasa da, varsayımların Suriye çatışmasının istikrara kavuşması ve ülkeler arası koordinasyonu gerektirdiğini belirtir. Hassasiyet analizleri, aracın esnekliği sayesinde kullanıcı tarafından yapılabilir; örneğin, daha fazla ülke katılımı faydaları artırır, kısıtlamaların azaltılması ise büyümeyi maksimize eder.

Temel Bulgular

Raporun çekirdeği, entegrasyonun ekonomik getirilerini nicel tahminlerle sunar:

• GSYH Büyümesi: Ortalama %3–7 artış; tam entegrasyonla (altı ülke) üst sınırlara ulaşılır. Daha küçük bloklar (örneğin üç ülke) %1–3'lük daha mütevazı kazanımlar sağlar.
• İş Yaratımı: En az 0,7–1,7 milyon yeni iş; bu, özellikle genç nüfuslu ülkelerde (Irak, Ürdün, Lübnan) belirgindir. Toplam iş yaratımı, dolaylı etkilerle (tedarik zincirleri, hizmet sektörü) daha yüksek olabilir.
• İşsizlik Azalması: Bölgesel oranlar %8–18 düşer; örneğin Ürdün ve Lübnan gibi yüksek işsizlikli ülkelerde etki daha fazladır.

Sektörel etkiler detaylandırılmamakla birlikte, ticaret, turizm ve yatırım odaklı sektörlerin (imalat, hizmetler) en çok faydalanacağı ima edilir. Ülke bazında sonuçlar:

• Mısır ve Türkiye: Büyük pazarları nedeniyle GSYH'de %4–6 artış, ihracat odaklı kazanımlar.
• Irak ve Suriye: İstikrar varsayımıyla %5–7 büyüme, ancak çatışma riski nedeniyle belirsizlik yüksek.
• Ürdün ve Lübnan: %3–5 GSYH artışı, işsizlikte %10–15 düşüş; turizm ve yatırımda hızlı toparlanma.

Hassasiyet analizleri, entegrasyon derinliğine göre değişir: Tam vize muafiyeti ve yatırım engellerinin kaldırılması, faydaları %2–3 artırır. Araç, kullanıcıların bu varyasyonları test etmesini sağlar.

Politika Etkileri, Entegrasyon Zorlukları ve Öneriler

Rapor, entegrasyonun sadece ekonomik değil, aynı zamanda siyasi ve sosyal faydalar getireceğini vurgular: "Bu projelendirilen faydaları elde etmek, Suriye çatışmasının bir dereceye kadar istikrara kavuşmasını ve bazen sorunlu komşular arasında önemli koordinasyonu gerektirecektir." Politika etkileri arasında, bölgesel istikrarın güçlenmesi ve genç işsizliğinin azalmasıyla sosyal huzurun artması yer alır.

Zorluklar:

• Siyasi istikrarsızlık (Suriye savaşı, bölgesel gerilimler).
• Koordinasyon eksikliği (örneğin gümrük uyumu, yasal harmonizasyon).
• Dış etkenler (küresel ticaret savaşları, mülteci akınları).

Öneriler:

• Son anlaşmaları (Irak-Ürdün-Mısır) temel alarak daha geniş bölgesel diyalogları teşvik etmek; ekonomik geleceğe dair paylaşılan vizyonlar, kapsayıcı siyasi ve kültürel değişimleri içermeli.
• Doğrudan etkileşim ve planlama: Ülkeler arası çalışma grupları kurmak, entegrasyonun aşamalı uygulanmasını (önce ticaret, sonra vize) değerlendirmek.
• Kamu ve özel sektör katılımı: Araç gibi araçlarla farkındalık yaratmak, yatırımcıları çekmek için istikrar sinyalleri vermek.

Bu rapor, Levant entegrasyonunun pratik bir yol haritası sunarak, ekonomik kazanımların siyasi iradeyle realize edilebileceğini savunur. 

Tam metin için RAND'in web sitesini (https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR2375.html) ziyaret edebilirsiniz; rapor ücretsiz olarak indirilebilir.