David Graeber ve David Wengrow’un “The Dawn of Everything: A New History of Humanity” (Her Şeyin Şafağı: İnsanlığın Yeni Tarihi) kitabının özeti:
Kitabın Genel Çerçevesi
David Graeber (antropolog ve aktivist) ile David Wengrow (arkeolog), 2021’de yayımlanan bu kapsamlı eserlerinde insanlık tarihine dair yerleşmiş anlatıları sorguluyorlar. Özellikle, tarımın, devletin ve eşitsizliğin kaçınılmaz bir şekilde ortaya çıktığını öne süren klasik tarih anlayışına karşı çıkıyorlar.
Kitap, insanlık tarihine dair "basit evrim çizgisi" (avcı-toplayıcılıktan tarıma, oradan devlete ve medeniyete geçiş) fikrini reddediyor. Bunun yerine, geçmiş toplumların çok daha yaratıcı, çeşitli ve özgürlükçü deneyimler yaşadığını; insanların farklı sosyal örgütlenme biçimleri arasında bilinçli tercihler yaptığını vurguluyor.
Ana Tezler
-
Eşitsizlik Kaçınılmaz Değil
- Klasik tarih anlayışında, tarımın ve şehirleşmenin ardından hiyerarşilerin doğal olarak ortaya çıktığı düşünülür.
- Yazarlar, bunun tarihsel bir zorunluluk olmadığını, aksine geçmiş toplumların çok farklı örgütlenme yolları geliştirdiğini kanıtlarla gösterir.
-
Özgürlük ve Seçim
- İnsan toplulukları tarihin büyük kısmında mevsimsel olarak farklı yönetim biçimlerini deneyimlemiştir. Örneğin kışın küçük topluluklarda eşitlikçi bir yaşam sürerken, yazın büyük toplantılarda hiyerarşik düzenler benimsenebiliyordu.
- Bu, insanların sosyal yapılar arasında bilinçli olarak geçiş yaptığını ve özgür iradenin önemli rol oynadığını ortaya koyar.
-
Şehirler ve Devletler
- Şehirleşme her zaman merkezi otorite ve baskıcı devletlerle ortaya çıkmamıştır.
- Bazı erken şehirler, uzun süre eşitlikçi, katılımcı ve desantralize yönetim biçimlerine sahipti.
-
Avcı-Toplayıcılar Mitinin Çöküşü
- Avcı-toplayıcıların “doğal olarak basit ve eşitlikçi” olduğu fikri de sorgulanır.
- Gerçekte, bazı avcı-toplayıcı toplumlar oldukça hiyerarşik düzenlere sahipti.
-
Avrupa Merkezci Tarih Anlayışı Eleştirisi
- Kitap, “medeniyet” ve “ilerleme” kavramlarının çoğunlukla Avrupa merkezci bakış açısından türetildiğini vurgular.
- Amerika kıtasındaki yerli halkların Avrupalılar üzerindeki etkisi (özgürlük, demokrasi ve eşitlik fikirlerinin gelişiminde rolü) özellikle ele alınır.
Öne Çıkan Konular ve Örnekler
- Yerleşik tarım toplumları tek tip değildir; kimi eşitlikçi kalırken, kimi baskıcı yapılar geliştirmiştir.
- Amerikan yerlileri: Avrupalılarla karşılaştıklarında, Avrupalıların otoriter yapısını eleştirmiş, daha özgürlükçü alternatifler sunmuşlardır.
- Arkeolojik bulgular, insanların 30.000 yıl önce bile ritüel, siyaset ve sanat açısından karmaşık yapılar kurduğunu gösterir.
- Sezonluk toplumsal değişim: Mevsimsel göçlerle birlikte insanlar farklı sosyal düzenleri deneyimlemiş, bu da tek bir “kaçınılmaz gelişim çizgisi” olmadığını göstermiştir.
Kitabın Önemi
- İnsanlık tarihine dair kalıplaşmış anlatıyı radikal biçimde sorgular.
- İnsanların “başka türlü yaşayabileceği” ihtimalini hem geçmişte hem bugün için hatırlatır.
- Modern eşitsizlik, devlet ve hiyerarşi yapılarını doğal veya zorunlu değil, tarihsel tercihlerin ürünü olarak görmemizi sağlar.
Sonuç
“The Dawn of Everything” insanlık tarihini yeniden düşünmeye davet eden bir kitaptır. Tarihin çizgisel ilerlemediğini, farklı yolların mümkün olduğunu ve özgürlüğün tarih boyunca deneyimlenmiş olduğunu hatırlatır. Kitap, yalnızca tarih değil; siyaset, felsefe ve günümüz toplumsal düzenini tartışmak için de güçlü bir kaynak niteliği taşır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder