Marshall Sahlins’in Batı’nın İnsan Doğası Yanılsaması adlı kitabı, Batı düşüncesinde insan doğasına dair yerleşik görüşleri eleştirel biçimde analiz eden ve bu görüşlerin kültürel ve tarihsel özgüllüğünü ortaya koyan önemli bir antropolojik metindir.
GENEL TEMA
Sahlins, Batı düşüncesinin insanı doğuştan bencil, çıkarcı ve rekabetçi bir varlık olarak tasvir ettiğini; bu görüşün siyaset teorisinden felsefeye, iktisat teorilerinden genetik determinizme kadar birçok alanda temel varsayım haline geldiğini gösterir.
Ancak bu anlayışın, evrensel bir gerçek değil, Batı kültürüne özgü bir metafizik olduğunu savunur.
BÖLÜMLER:
1. Bölüm: İki Tukididesçi: Hobbes ve Adams
Sahlins, Hobbes ve John Adams’ın siyasal düşüncelerinin dayandığı insan doğası görüşünü inceler. Her iki düşünür de Tukidides’in Peloponez Savaşı anlatısındaki “Korfu iç savaşı”ndan esinlenerek, insan doğasını dizginlenmesi gereken tehlikeli bir güç olarak tanımlarlar.
Hobbes mutlak bir iktidar önerirken, Adams güçlerin dengelenmesiyle düzenin sağlanacağını düşünür.
2. Bölüm: Antik Yunan
Antik Yunan’da Hesiodos ve Homeros gibi figürler aracılığıyla insan doğasının rekabetçi ve çıkarcı olduğu yönündeki tasvirler ele alınır. Aynı zamanda, Atina demokrasisinin eşitliğe dayalı sisteminin kökenleri ve eşitlik-hiyerarşi ikiliği üzerinde durulur.
3. Bölüm: İnsanlık Durumuna Dair Alternatif Kavramsallaştırmalar
Farklı kültürlerde insanın doğası hakkında geliştirilen alternatif anlayışlar sunulur. Örneğin birçok yerli halkta insanlar doğuştan kötü ya da açgözlü değil, topluluk içinde tanımlanır. Bu da Batı'nın birey merkezli doğa anlayışını sorgular hale getirir.
4-5. Bölüm: Ortaçağ Monarşisi ve Rönesans Cumhuriyetleri
Bu bölümlerde, Batı’nın siyasal yapılarının hiyerarşi ve eşitlik arasında gidip gelen tarihsel gelişimi tartışılır. Ortaçağ monarşileri tanrısal düzenle meşrulaştırılırken, Rönesans’ta cumhuriyetçilik yeniden canlanır.
6. Bölüm: Kurucu Atalar
ABD’nin kurucu babalarının insan doğasına dair şüpheci yaklaşımları ve bu temelde şekillenen anayasal sistem incelenir. Özellikle The Federalist Papers’taki argümanlar irdelenir.
7. Bölüm: Özçıkarın Ahlaki Olarak Güç Kazanması
Kapitalist ekonomide bireysel özçıkarın yalnızca doğal değil, aynı zamanda ahlaki olarak yüceltilmesi anlatılır. Bu anlayışın kökenleri ve nasıl rasyonel insan modeline dönüştüğü gösterilir.
8. Bölüm: İnsana Ait Başka Dünyalar
Batı dışındaki toplumlarda insanın doğası farklı şekillerde anlaşılır. Örneğin, bazı kültürlerde birey yerine akrabalık ve kolektif sorumluluk ön plandadır. Bu durum, insan doğasının kültürel olarak inşa edildiğini gösterir.
9. Bölüm: Şimdi Öznefretimizin İnilti Vakti
Batı’da bireyin kendi doğasından tiksinmesi, öznefret duygusu, bireysel yabancılaşma ve nihilizm gibi çağdaş sorunlara bağlanır.
10. Bölüm: Kültür, İnsan Doğasıdır
Sahlins bu bölümüyle tezi doruğa taşır: İnsan doğası yoktur; insan kültürün ürünüdür. Doğal eğilim olarak görülen her şey, kültürel bir inşadır. Kültür, doğayı kurar.
SONUÇ
Sahlins’in temel argümanı, Batı’nın insan doğası konusundaki düşünsel mirasının evrensel bir doğruymuş gibi sunulmasının, Batı merkezli ideolojik bir yanılsama olduğudur. İnsan doğası, sabit ve evrensel değildir; kültürle şekillenir.
Dolayısıyla insanlık durumu hakkında yeni kavrayışlara, farklı kültürel anlatılara ve karşılaştırmalı antropolojiye başvurulmalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder