Anılarınızı Kalıcı Kılan Moleküler Bağ
Anılarımız yıllar boyunca nasıl kalıcı kalıyor, oysa bu anıları oluşturan moleküller yalnızca günler ya da haftalar içinde yenileniyor? New York'ta çalışan nörobilimci Todd Sacktor bu soruya yanıt arayanlardan biri. 2024’te meslektaşı André Fenton ile birlikte yayımladıkları bir çalışmada, iki proteinin kalıcı bir bağ oluşturduğunu ve bu bağın sinapsların —yani nöronlar arasındaki bağlantıların— güçlenmesiyle ilişkili olduğunu ortaya koydular. Bu bağın, hafızaların uzun süre korunmasına katkıda bulunduğu düşünülüyor.
Sacktor’un çalışmaları 1990’lı yıllarda, farelerin hipokampus bölgesinde sinaptik aktiviteleri taklit ederek hafıza oluşumunu incelemesiyle başladı. Bu deneylerde PKMζ adlı bir proteinin seviyesinin arttığını ve bu artışın sinaptik güçlenmeyle örtüştüğünü fark etti. Daha sonra yapılan deneylerde, bu proteinin engellenmesinin önceden oluşmuş anıları bile silebildiği görüldü. Ancak 2013’te yapılan bazı çalışmalar, PKMζ’siz farelerin yine de hafıza oluşturabildiğini göstererek bu hipotezi sorgulattı. Sacktor ve Fenton ise bu durumu, organizmanın yedek mekanizmalar geliştirmesiyle açıkladılar.
2020 yılında, başka bir araştırmacının önerisiyle PKMζ’nin KIBRA adlı bir başka proteinle etkileşim içinde olduğu fark edildi. KIBRA, sinapslarda diğer proteinleri sabitleyen bir iskele proteinidir ve öğrenme ile hafıza bölgelerinde yoğundur. Yapılan deneylerde, sinaptik aktivite sonrası PKMζ ve KIBRA’nın kalıcı kompleksler oluşturduğu gözlendi. Bu bağlar bozulduğunda ise hem sinaptik güçlenme hem de hafıza kayboluyordu — kalıcı olarak.
Bu araştırma, anıların kalıcılığına dair Francis Crick’in 1984’te sorduğu temel soruya güçlü bir yanıt veriyor: Moleküller geçici olsa da, aralarındaki bağ kalıcı olabilir. KIBRA ve PKMζ’nin birbirine bağlanması, moleküllerin tek tek ömrü sona erse bile, bağın kendisinin sürmesini ve böylece anıların korunmasını sağlıyor.
https://www.quantamagazine.org/the-molecular-bond-that-helps-secure-your-memories-20250507/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder