Ne Zaman İyiliklerden Söz Edilse Herkes Susar, Kötülüklerden Bahsedilse Herkes Konuşur: Sebep Nedir?

Ne Zaman İyiliklerden Söz Edilse Herkes Susar, Kötülüklerden Bahsedilse Herkes Konuşur: Sebep Nedir?

Bu durum, insan doğasının, psikolojisinin ve toplumsal dinamiklerin karmaşık bir yansımasıdır. Birinin iyiliklerinden bahsedildiğinde sessizlik hakim olurken, kötülüklerinden söz edildiğinde herkesin birden konuşmaya başlaması tesadüf değildir. 

Bu davranışın altında yatan sebepler, evrimsel kökenlerden sosyal medyanın etkisine, psikolojik mekanizmalardan kültürel normlara kadar uzanır.

Gelin, bu fenomeni adım adım inceleyelim.

1. Evrimsel Kökenler: Negatif Önyargı

İnsan beyni, hayatta kalmak için evrimleşmiştir. Atalarımız, tehlikeleri fark etmek ve bunlara karşı hazırlıklı olmak zorundaydı. Bir kaplanın saldırısı ya da bir düşmanın tehdidi gibi olumsuz olaylar, hayatta kalma açısından kritik öneme sahipti. Bu nedenle, beyinlerimiz "negatif önyargı" (negativity bias) denen bir eğilim geliştirdi: Olumsuz bilgilere daha fazla dikkat ederiz ve bunlar hafızamızda daha güçlü bir yer edinir.

Birinin kötülüklerinden bahsedildiğinde, bu bilgi beynimiz tarafından bir "tehlike sinyali" olarak algılanır. "Bu kişi güvenilmez mi? Bana zarar verebilir mi?" gibi sorular, bilinçaltında dikkatimizi çeker ve konuşma isteği uyandırır. 

Öte yandan, iyilikler hayatta kalma açısından acil bir öneme sahip değildir. Birinin yardımseverliği ya da başarısı, tehdit içermediği için daha az ilgi çeker ve sessizlikle karşılanır.

2. Sosyal Dinamikler ve Dedikodu Kültürü

İnsanlar sosyal varlıklardır ve topluluk içinde ilişkiler, statü ve itibar büyük önem taşır.

Dedikodu, bu sosyal dinamiklerin bir parçası olarak evrimleşmiştir. Birinin kötülüklerinden bahsetmek, o kişi hakkında bilgi paylaşarak topluluğun güç dengelerini anlamaya ve olası tehditlerden korunmaya hizmet eder. Örneğin, birinin hile yaptığını duymak, diğerlerini o kişiye karşı temkinli olmaya iter. Bu, sosyal bir savunma mekanizmasıdır ve insanların konuşma isteğini tetikler.

İyilikler ise sosyal dinamikler açısından daha az "faydalı" görünür. Birinin iyi bir davranış sergilemesi, topluluk için olumlu olsa da bireysel çıkarlar ya da rekabet açısından tehdit oluşturmaz. 

Bu yüzden iyilikler genellikle kısa bir takdirle geçiştirilir ya da tamamen göz ardı edilir. Kötülükler ise sosyal statüyü ve ilişkileri etkileyebileceği için hızla yayılır ve tartışılır.

3. Psikolojik Mekanizmalar: Aşağı Doğru Karşılaştırma

İnsanlar, kendilerini başkalarıyla karşılaştırma eğilimindedir. Bu karşılaştırmalar genellikle "aşağı doğru" yapılır; yani, kendimizi daha iyi hissetmek için bizden daha kötü durumda olanlara ya da hata yapanlara odaklanırız. 

Birinin kötülüklerinden bahsetmek, o kişinin zayıflıklarını ortaya koyar ve dinleyicilerin kendi yaşamlarını daha olumlu bir ışıkta görmelerine olanak tanır. Bu, özsaygıyı koruma ve artırma mekanizmasıdır; dolayısıyla, kötülükler hakkında konuşmak cazip hale gelir.

İyilikler hakkında konuşmak ise ters bir etki yaratabilir. Birinin başarısı ya da yardımseverliği, dinleyicilerde kıskançlık, yetersizlik ya da rekabet duyguları uyandırabilir. Bu nedenle, insanlar iyilikleri sessizce geçiştirmeyi tercih eder.

Kötülükler ise bir tür "adalet" ya da "denge" sağlar; birinin hatası, diğerlerinin kendi kusurlarını unutmasına yardımcı olur ve bu da konuşmayı ateşler.

4. Medyanın ve Sosyal Medyanın Rolü

Modern dünyada medya ve sosyal medya, bu eğilimi iyice pekiştirmiştir. 

Haber medyası, reyting kaygısıyla olumsuz olaylara odaklanır. "İyi haber, haber değildir" anlayışı, skandalların, hataların ve kötülüklerin manşetlere taşınmasına neden olur.

Sosyal medyada da durum farklı değildir; öfke, şaşkınlık ya da merak uyandıran olumsuz içerikler daha fazla etkileşim alır. Birinin kötülüklerinden bahseden bir paylaşım, hızla yayılır ve yorumlarla dolup taşar. İyilikler ise genellikle daha az dikkat çeker, çünkü insanlar olumlu içeriklere duygusal olarak daha az tepki verir.

5. Kültürel Normlar ve Adalet Algısı

Toplumların kültürel değerleri de bu davranışı etkiler. Birçok kültürde alçakgönüllülük ve mütevazılık ön plandadır. İyiliklerin yüksek sesle dile getirilmesi, övünme ya da gösteriş olarak algılanabilir; bu yüzden insanlar birinin iyiliklerini övmekte tereddüt eder. Kötülükler ise eleştiri ya da uyarı olarak görülür ve sosyal normların korunması için gerekli kabul edilir.

Ayrıca, "adalet" algısı da devreye girer. Birinin kötü davranışının cezasız kalması, adaletsizlik olarak hissedilir ve bu, insanların o kişi hakkında konuşmasına yol açar. İyilikler ise zaten beklenen ya da normal kabul edilen davranışlar olduğu için aynı derecede dikkat çekmez.

Sonuç: Dengeli Bir Yaklaşım Gerekli

İnsanların kötülükler hakkında konuşmaya daha yatkın olmalarının sebepleri, evrimsel, psikolojik, sosyal ve kültürel faktörlerin birleşiminden kaynaklanır. Kötülükler, tehlike sinyali olarak dikkat çeker, sosyal dinamikleri etkiler, özsaygıyı güçlendirir ve medya tarafından öne çıkarılır. İyilikler ise tehdit içermediği, rekabet duyguları uyandırabileceği ve kültürel normlar gereği sessizce geçiştirildiği için genellikle suskunlukla karşılanır.

Ancak bu eğilim, toplumda olumsuzlukların ve kutuplaşmanın artmasına neden olabilir. Sürekli kötülüklere odaklanmak, moral ve güveni zedeler, umut ve motivasyonu azaltır. Bu yüzden, hem iyilikleri hem de kötülükleri dengeli bir şekilde ele almalıyız. 

İyiliklerin takdir edilmesi, insanları daha fazla iyi davranış sergilemeye teşvik edebilir ve toplumsal refahı artırabilir. Kötülükler ise yapıcı bir şekilde tartışılmalı, ders çıkarılmalıdır.

Sonuç olarak, bu durum insan doğasının bir yansımasıdır, ama bu eğilimi dengelemek elimizdedir. 

İyiliklere de kötülükler kadar ses verirsek, daha sağlıklı ve uyumlu bir toplum inşa edebiliriz.