Histeriklerin aslında anlatmak istediği şudur: Dil, bir kadının jouissance (haz) ile ilgili olarak ortaya koyabileceği büyüklük karşısında rayından çıkar.
Jacques Lacan, Seminer XVII
Jacques Lacan’ın yukarıdaki düşüncesi, psikanalitik teoride kadınlık, haz (jouissance) ve dil arasındaki ilişkiyi derinlemesine inceleyen karmaşık bir ifadedir. Bu ifade, Lacan’ın psikanalitik kuramındaki iki temel tema etrafında döner: dilin sınırlılıkları ve jouissance kavramının insan deneyimindeki rolü.
1. Dil ve Sınırlılıkları
Lacan, dilin insan deneyimini ifade etme kapasitesinde sınırlı olduğunu savunur. Ona göre, dil simgesel düzenin bir parçasıdır ve bu düzen insanın bilinçdışı arzularını tam anlamıyla ifade edemez. Kadınsı jouissance, Lacan’ın dilin ötesinde bir deneyim olarak tanımladığı bir alanı işaret eder. Bu nedenle, histeriklerin dilin "rayından çıkması" olarak ifade ettiği şey, dilin bu tür yoğun ve kişisel bir deneyimi temsil etmekte yetersiz kalmasıdır. Lacan, özellikle kadın deneyiminde, dilin yetersizliğinin daha belirgin olduğunu savunur çünkü kadınsı haz, simgesel düzenin dışında bir yere sahiptir.
2. Kadın ve Jouissance
Lacan’ın jouissance kavramı, sıradan zevkten ya da hazdan farklı bir anlam taşır. Bu kavram, kişinin kendini aşma ve neredeyse dayanılmaz derecede yoğun bir tatmin yaşama kapasitesine işaret eder. Kadınsı jouissance ise Lacan’a göre erkekler tarafından kavranması zor ve bilinçdışının ötesine geçen bir deneyimdir. Bu tür bir haz, dilin yapılandırdığı simgesel düzende yer almadığı için ifade edilemez ve bu da dilin sınırlarını zorlar.
Lacan’ın bu bağlamda kadınlık üzerine söyledikleri, feminizmle ilişkili psikanalitik tartışmalarda sıkça eleştirilmiştir. Kadını "bilinmeyen" ya da "tanımlanamayan" olarak konumlandırması, bazı feminist düşünürler tarafından kadın deneyimini egzotikleştirmek olarak görülürken, diğerleri tarafından kadın deneyiminin özgünlüğünü kabul eden bir yaklaşım olarak değerlendirilir.
3. Histerinin Rolü
Lacan, histeriyi yalnızca bir hastalık ya da rahatsızlık olarak değil, bir direniş biçimi olarak görür. Histerikler, Lacan’a göre, simgesel düzenin sınırlarını ortaya koyar ve onun eksik yanlarını açığa çıkarır. Yukarıdaki ifade, histeriklerin bu eksiklikleri ifşa etme işlevine işaret eder. Dilin kadınsı jouissance'ı ifade etme yeteneksizliği, histerik söylemin ana meselesidir. Bu, dilin sınırlılıklarını ve arzunun doğasını anlamak için bir araç sağlar.
4. Felsefi ve Psikanalitik Etkiler
Lacan’ın bu düşünceleri, Hegel’in diyalektiği ve Freud’un bilinçdışı hakkındaki fikirlerinden etkilenmiştir. Freud’un kadınların haz kapasitesini açıklamaktaki eksikliği, Lacan tarafından dilin sınırları üzerinden yeniden yorumlanmıştır. Ayrıca, Lacan’ın burada kullandığı dil ve kavramlar, Nietzsche’nin insan deneyiminin sınırlarına dair düşünceleriyle de örtüşür.
Sonuç
Lacan’ın bu ifadesi, dil, kadınlık ve haz arasındaki karmaşık ilişkiyi anlamak için önemli bir çerçeve sunar. Dilin rayından çıkması, hem kadınsı jouissance'ın simgesel düzenin ötesindeki konumuna hem de dilin sınırlarına bir göndermedir. Bu düşünce, insan deneyiminin en derin yönlerini ifade etmekteki güçlükleri anlamamıza yardımcı olabilirken, aynı zamanda bu sınırların nasıl aşılabileceği üzerine düşünmeye de teşvik eder.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder