1. YZ'nin Bilimsel Paradigma Üzerindeki Etkisi: Francis Bacon’un bilgi üretim yöntemlerinden yola çıkarak 17. yüzyıldaki paradigma değişikliği açıklanır. Günümüzde büyük veri ve YZ, bilgi üretimini dönüştürmekte, bilimsel kuramların geçerliliği sorgulanmaktadır. YZ destekli sistemler veri-güdümlü bilgi elde etse de, bu bilgilerin yeterliliği ve doğruluğu bazı uzmanlarca tartışılır. Yeni bir bilimsel paradigmaya ihtiyaç olduğu savunulmaktadır.
2. Etik Kavramı: Etik, doğru ve yanlış davranışları sorgulayan bir disiplindir. Normatif etik kuramlar (sonuçsalcı, deontolojik, erdem etiği), eylemlerin ahlaki doğruluğunu belirler. Ancak, YZ gibi otonom sistemlerde etik kuralların nasıl uygulanacağı sorun yaratır, çünkü bu kurallar insan istencine bağlıdır.
3. YZ ve Sağlıkta Etik Sorunlar: YZ’nin sağlık alanında uygulamaları (tanı, tedavi, robotik cerrahi gibi) hızlıca yayılmakta; ancak mahremiyet, veri güvenliği, algoritmik önyargı, klinik destek sistemlerinin güvenilirliği ve sorumluluk gibi yeni etik sorunlar ortaya çıkmaktadır. Klinik tanı destek sistemleri yüksek doğruluk sağlasa da, bu sistemlerin "kara kutu" olması (nasıl çalıştığının anlaşılmaması) sorun yaratır. Ayrıca, YZ’nin kararları hekimlerin rolünü sorgulatmaktadır.
4. Toplumsal Cinsiyet ve Irk Temelli Önyargı: YZ algoritmaları, veri setlerine bağlı olarak toplumsal cinsiyet ve ırk temelli yanlılıklar sergileyebilir. Bu durum, kadınlar ve etnik azınlıklar gibi gruplara ayrımcılık yapma riskini artırır.
5. Uluslararası Etik Gelişmeler: Avrupa Komisyonu, IEEE, ve diğer global kuruluşlar YZ'nin etik kullanımı için rehberler hazırlamıştır. "Açıklanabilirlik", "adil davranış", "zararın önlenmesi" gibi ilkeler, YZ sistemlerinin insan haklarına uygun tasarlanmasını hedefler.
6. Türkiye'deki Gelişmeler: Türkiye’de Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) ile sağlık verilerinin gizliliği ve güvenliği sağlanmaya çalışılmaktadır. Sağlık Bakanlığı ve Türk Tabipleri Birliği, kişisel sağlık verilerinin korunmasına yönelik çalışmalar yürütmektedir.
Bu başlıklar, YZ ve büyük veri teknolojilerinin etik ve bilimsel paradigmalar üzerindeki derin etkilerini ve sağlık alanındaki kullanımının yol açtığı yeni sorumluluk ve zorlukları kapsamaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder