Nevit'in bloğu: 2025/03

2025-03-03

Oklokrasi nedir?

Oklokrasi, halkın doğrudan yönetimi olan demokrasiyle benzer gibi görünse de aslında çok farklı ve olumsuz bir kavramdır. Yunanca okhlos (kalabalık, ayaktakımı) ve kratos (iktidar, güç) kelimelerinden türemiştir. Oklokrasi, basitçe "ayaktakımının yönetimi" ya da "kalabalığın egemenliği" anlamına gelir.

Teorik olarak oklokrasi, yasaların ve kurumların işlemediği, popülist söylemlerle kitlelerin kolayca yönlendirildiği, çoğunluğun anlık tepkileri ve duygularıyla hareket edilen bir yönetim biçimidir. Adaletin, aklın ve hakkaniyetin yerini, kalabalığın öfkesi ve çıkarları alır.

Antik Yunan filozofu Polybios’a göre demokrasi yozlaşırsa oklokrasiye dönüşür. Yani sağlıklı bir demokratik düzenin çöküşüyle ortaya çıkan bir tür kaotik halk egemenliği diyebiliriz.

https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Oklokrasi

Elisabeth Kübler-Ross ve David Kessler'in Yaşam Dersleri kitabı

Elisabeth Kübler-Ross ve David Kessler'in ortak çalışması olan "Yaşam Dersleri" (Life Lessons) kitabının geniş özeti:

GENEL BAKIŞ:

"Yaşam Dersleri", ölüm ve yas konularında dünya çapında uzman olan Elisabeth Kübler-Ross ve David Kessler tarafından yazılmıştır. Kitap, ölümle yüzleşen hastalardan ve onların yakınlarından elde edilen tecrübelerle şekillenen, aslında hayatı anlamaya yönelik bir rehberdir. Yazarlar, ölümün öğrettiklerinden hareketle yaşamı daha anlamlı, dolu ve huzurlu yaşamanın yollarını gösterir.

ANA TEMALAR VE DERSLER:

Kitapta, yaşamın temel konularını ele alan 14 ana ders üzerinden ilerlenir. Her ders, gerçek hayat hikâyeleri, alıntılar ve önerilerle desteklenir. İşte başlıca yaşam dersleri:

Otantik Olmak (Gerçek Kendini Bulmak):
Başkalarını memnun etmek için yaşamak yerine, kendi özgün kimliğini bulmanın ve ifade etmenin önemi.
Sevgi:
Hayatın en temel gerçeği ve öğretisi sevgi üzerine kuruludur. Hem başkalarını sevmek hem de kendini sevmek esastır.
İlişkiler:
İnsan ilişkilerinin, hayatımızın kalitesini nasıl belirlediği, kırgınlıkları onarmanın ve bağ kurmanın önemi vurgulanır.
Suçluluk:
Geçmişte yapılan hataların yükünü bırakabilmek ve affetmenin gücü.
Korku:
Hayatın kaçınılmaz korkularıyla yüzleşmenin ve onları yönetmenin yolları.
Öfke:
Öfkenin doğal bir duygu olduğunu, ancak sağlıklı bir şekilde ifade edilmesi gerektiğini anlatır.
Bağışlama:
Hem başkalarını hem de kendini affetmenin özgürleştirici gücü.
Mutluluk:
Mutluluğun bir varış noktası değil, yolculuğun kendisi olduğunu ve anı yaşamanın kıymetini öğretir.
Kayıp:
Kayıpların ve yas sürecinin yaşamın doğal parçası olduğunu kabul edip başa çıkma yolları.
Zaman:
Hayatın kısa olduğunu, ertelememek gerektiğini ve her anın değerini bilmenin önemini vurgular.
Oyun ve Neşe:
Çocuk ruhunu kaybetmeden yaşamanın ve hayatta oyun oynamanın kıymeti.
Şükran:
Sahip olduklarımız için şükretmenin huzur ve dinginlik getirdiğini anlatır.
Hizmet:
Başkalarına yardım ederek ve anlamlı katkılarda bulunarak yaşamın derinleştiğini gösterir.
Ölüm:
Ölümün korkulacak bir son değil, doğal bir geçiş olduğunu ve ölümü anlayarak yaşamın daha bilinçli yaşanabileceğini aktarır.

KİTABIN ANA MESAJI:

Ölümü kabullenmek ve ondan dersler çıkarmak, aslında daha dolu, samimi ve sevgi dolu bir yaşam sürmenin anahtarıdır. Hayat, sevgiyle, bağışlamayla ve anın farkındalığıyla yaşandığında anlam kazanır. Ölümün eşiğindeki insanların sözleri bize gösterir ki, pişmanlıkların çoğu, "keşke daha cesur yaşasaydım", "keşke kalbimi daha çok açsaydım" cümleleriyle özetlenir.

KİMDEN OKUMALI?

Kayıp ve yas süreci yaşayanlar,
Hayatın anlamını sorgulayanlar,
Daha otantik, cesur ve sevgi dolu bir yaşam arayanlar için güçlü bir rehber niteliğindedir.

Massimo Recalcati'nin "Aşk Hayatında Affetmeye Övgü"

Massimo Recalcati'nin "Aşk Hayatında Affetmeye Övgü" adlı eseri, modern dünyada aşkın karşılaştığı zorlukları ve affetmenin rolünü derinlemesine inceleyen önemli bir çalışmadır.

Kitap, ayrılıkların sıradanlaştığı, romantik ilişkilerin hızla monotonlaştığı ve aşkın narsizmin bir aracı haline geldiği bir dönemde, aşkı yeniden düşünmeye davet eder.

Recalcati, aşkın risklerden arındırılmış, sorumluluk almaktan kaçınan, hazza indirgenmiş ve kapitalist sistem tarafından değersizleştirilmiş yorumlarını reddeder. Bu bağlamda, aşkın en kırılgan anlarından biri olan ihanet ve affetme konularına odaklanır. Yazar, ihanet ve terk edilme travmasının aşklar üzerindeki etkilerini sorgular ve şu soruları gündeme getirir:

Aldatan kişi af dilerse ne olur?
Artık eskisi gibi olmadığını düşünen biri, yeniden sevilmeyi ve her şeyin eskisi gibi olmasını isterse ne olur?
Böyle durumlarda bağışlama gerçekten mümkün müdür?

Recalcati, psikanalizin, aşkın bir yanılsama olduğunu ve hayatta önemli olanın hazdan en büyük payı almak olduğunu buyuran kapitalist söyleme hizmet ettiğini belirtir.

Kapitalist söylem, her türlü bağı kendi sorgusuz sualsiz olumlanmasının önünde bir engel olarak görür ve bu nedenle her bağ bir sınır, kapitalist söylemin başıboş makinesinin çılgın hareketine karşı bir direnç noktası haline gelir.

Sonuç olarak, "Aşk Hayatında Affetmeye Övgü", modern ilişkilerde affetmenin mümkün olup olmadığını ve aşkın kapitalist toplumdaki yerini sorgulayan derinlemesine bir analiz sunar.

Hellfire Kulüpleri: 18. Yüzyılın Gizemli ve Tartışmalı Cemiyetleri

Hellfire Kulüpleri: 18. Yüzyılın Gizemli ve Tartışmalı Cemiyetleri

yüzyıl Avrupa’sı, özellikle Britanya ve İrlanda’da, aristokrasi ve elit sınıfların kurduğu gizli kulüplerin yükselişine tanıklık etti. Bu dönemin en dikkat çekici ve tartışmalı topluluklarından biri de "Hellfire Kulüpleri" olarak bilinir. Skandallar, ahlaki sınırların zorlanması, gizemli ritüeller ve şeytani söylentilerle anılan bu kulüpler, dönemin sosyal yapısında benzersiz bir yer edindi.

Hellfire Kulüpleri’nin Ortaya Çıkışı

Hellfire Kulübü’nün ilk olarak 1719 yılında İngiltere’de Philip Wharton tarafından kurulduğu kabul edilir. Wharton, aristokrat kökenli, özgürlükçü düşüncelere sahip ve dönemin geleneksel ahlaki kurallarını reddeden bir figürdü. Kurduğu kulüp, alkolün bolca tüketildiği, mizahın, siyasi eleştirilerin ve sıradışı davranışların sergilendiği bir ortam sağlıyordu. Kulüp, kısa sürede toplumun tepkisini çekti ve 1721'de Kral I. George tarafından yasaklandı.

Hellfire Kulüpleri’nin Felsefesi ve Amacı

Hellfire Kulüpleri, yüzeyde sadece bir eğlence ve içki kulübü gibi görünse de aslında daha derin bir felsefeye sahipti. Kulüp üyeleri, geleneksel dinî kuralları, sosyal normları ve ahlaki değerleri alaya alıyor, bireysel özgürlükleri savunuyordu. Bu yönüyle, Aydınlanma Çağı’nın otoriteye başkaldıran düşünce yapısıyla paralellik gösteriyordu. Fakat bu özgürlük anlayışı, toplumun büyük kısmı tarafından "ahlaksızlık" ve "şeytana tapınma" olarak yorumlandı.

İrlanda’daki Hellfire Kulübü

İngiltere’deki yasaklamaların ardından Hellfire Kulübü’nün bir uzantısı 1730’larda İrlanda’da kuruldu. Dublin yakınlarındaki Montpelier Hill’de konumlanan bu kulüp, söylentilere göre şeytani ayinler, doğaüstü varlık çağrıları ve aşırı alkol tüketimiyle anılıyordu. Toplantılar sırasında Şeytan için boş bir sandalye bırakıldığı ve kulübün ünlü içkisi olan sıcak viski-tereyağı karışımı "scaltheen"in bolca tüketildiği söylenirdi. Bu söylentiler, kulübün ününü daha da gizemli hale getirdi.

Sir Francis Dashwood ve En Ünlü Hellfire Kulübü

1755 yılında Sir Francis Dashwood tarafından Londra yakınlarındaki Medmenham Manastırı'nda kurulan Hellfire Kulübü, bu cemiyetlerin en ünlüsü hâline geldi. Dashwood ve üyeleri, "Şeytan’a hizmet edenler" gibi iddialarla anılsa da, kulübün asıl amacı dinî otoriteyi sorgulamak, özgür düşünceyi teşvik etmek ve sınırsız bir eğlence ortamı yaratmaktı. Burada düzenlenen toplantılarda tiyatral gösteriler, felsefi tartışmalar ve bol miktarda içki eşliğinde geceler düzenlenirdi.

Dashwood’un kulübü, "Yalnızca iyi işler için kötülük yaparız" sloganıyla kendini tanımlayarak, toplumu rahatsız eden ama üyelerine sınırsız bir özgürlük alanı tanıyan bir anlayışı benimsedi.

Hellfire Kulüpleri’nin Mirası

Hellfire Kulüpleri, dönemin muhafazakâr toplum yapısına meydan okuyan, özgürlükçü ve sınır tanımaz bir akımın simgesi oldu. Zamanla bu kulüpler kapansa da izleri, günümüz üniversite cemiyetlerinde ve gizli organizasyonlarda varlığını sürdürdü. Hatta Oxford Üniversitesi'nde kurulan Phoenix Society gibi topluluklar, Hellfire ruhunu farklı isimlerle yaşatmaya devam etti.

Bugün Hellfire Kulüpleri, gizemli yapıları, abartılı söylentileri ve tabu yıkıcı felsefeleriyle hâlâ popüler kültürde, romanlarda ve filmlerde ilgi çekmeye devam ediyor.

https://www.historydefined.net/history-of-hellfire-clubs/

2025-03-02

Sağlık Hizmeti Veri Yönetimi ve Elektronik Sağlık Sistemlerinde FHIR Standardının Rolü

Sağlık Hizmeti Veri Yönetimi ve Elektronik Sağlık Sistemlerinde FHIR Standardının Rolü

Sağlık sektörü, teknolojinin etkisiyle hızla dönüşüyor. Bu dönüşümün temel taşlarından biri, sağlık verilerinin etkili bir şekilde yönetilmesi ve paylaşılmasıdır. Sağlık hizmeti veri yönetimi, hasta bilgilerinin toplanması, saklanması, analiz edilmesi ve ihtiyaç duyulduğunda güvenli bir şekilde paylaşılmasını içerir.

Günümüzde bu süreç, elektronik sağlık sistemleri ve bilgi teknolojileriyle desteklenmektedir. Bu bağlamda, FHIR (Fast Healthcare Interoperability Resources - Hızlı Sağlık Hizmeti Birlikte İşlerlik Kaynakları) standardı, sağlık verilerinin birlikte işlerliğini (interoperability) sağlayan modern bir çözüm olarak öne çıkmaktadır.

Sağlık Hizmeti Veri Yönetimi Nedir?

Sağlık hizmeti veri yönetimi, hasta kayıtlarından laboratuvar sonuçlarına, reçetelerden görüntüleme verilerine kadar geniş bir yelpazede bilgiyi organize etmeyi amaçlar. Geleneksel kağıt tabanlı sistemlerin yerini alan elektronik sağlık kayıtları (EHR - Electronic Health Records), bu verilerin dijital ortamda saklanmasını ve erişilmesini mümkün kılmıştır. Ancak, farklı sağlık kuruluşlarının kullandığı sistemler arasında uyumsuzluklar, veri paylaşımını zorlaştırmış ve hasta bakımında aksamalara yol açmıştır. İşte tam bu noktada, birlikte işlerlik (interoperability) kavramı devreye girer.

Birlikte işlerlik, farklı sistemlerin ve uygulamaların birbiriyle sorunsuz bir şekilde iletişim kurabilmesi anlamına gelir. Sağlık hizmetinde bu, bir hastanenin EHR sisteminin, bir başka klinikteki sistemle veri alışverişi yapabilmesi demektir.

Bu ihtiyacı karşılamak için geliştirilen standartlardan biri de FHIR’dır.

FHIR Nedir ve Neden Önemlidir?

FHIR, HL7 (Health Level Seven International) tarafından geliştirilen bir standarttır.

Türkçe’ye “Hızlı Sağlık Hizmeti Birlikte İşlerlik Kaynakları” olarak çevrilen bu standart, sağlık verilerinin paylaşımını kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. FHIR, önceki standartlardan (örneğin HL7 v2 ve v3) farklı olarak, modern web teknolojilerini (RESTful API’ler, JSON, XML gibi) kullanır ve bu sayede hem geliştiriciler hem de sağlık hizmeti sağlayıcıları için daha erişilebilir bir çözüm sunar.

FHIR’ın temel yapı taşları “kaynaklar” (resources) olarak adlandırılır. Bu kaynaklar, hasta (Patient), randevu (Appointment), teşhis (Condition), ilaç (Medication) gibi sağlıkla ilgili temel veri birimlerini temsil eder.

Her bir kaynak, standart bir formatta tanımlanır ve diğer sistemlerle kolayca entegre edilebilir.

Örneğin, bir hastanın alerji bilgisi FHIR kaynağı olarak bir sistemde saklanabilir ve başka bir sistem tarafından anında çekilip kullanılabilir.

FHIR’ın avantajları şunlardır:

Kolay Entegrasyon: Web tabanlı yapısı sayesinde mevcut sistemlere hızlıca uyarlanabilir.
Esneklik: Hem basit hem de karmaşık senaryolar için ölçeklenebilir.
Hasta Merkezli Yaklaşım: Hasta verilerinin mobil uygulamalar veya hasta portalları üzerinden erişimini kolaylaştırır.
Güvenlik: Modern veri şifreleme ve yetkilendirme yöntemleriyle uyumludur (örneğin OAuth).

Elektronik Sağlık Bileşenleri ve Bilgi Teknolojileri

Elektronik sağlık (e-Sağlık), bilgi ve iletişim teknolojilerinin sağlık hizmetlerine entegrasyonu anlamına gelir.

Bu alan, EHR sistemlerinden teletıbba, giyilebilir sağlık cihazlarından yapay zeka destekli teşhis araçlarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

Elektronik sağlık bileşenleri, sağlık hizmeti sunumunu daha verimli, erişilebilir ve kişiselleştirilmiş hale getirmeyi amaçlar.

Bilgi teknolojilerinin sağlıkta kullanımı şunları içerir:

Elektronik Sağlık Kayıtları (EHR): Hasta verilerinin dijital olarak saklanması ve yönetilmesi.
Teletıp: Uzaktan hasta izleme ve konsültasyon.
Sağlık Analitiği: Büyük veri ve yapay zeka ile hastalık trendlerinin analiz edilmesi.
Giyilebilir Teknolojiler: Nabız, kan şekeri gibi verilerin gerçek zamanlı takibi.

Ancak bu bileşenlerin etkili olabilmesi için sistemler arasında veri alışverişi kritik önem taşır. FHIR burada devreye girerek, farklı e-Sağlık bileşenlerinin birbiriyle uyumlu çalışmasını sağlar.

e-Sağlık Bileşenlerinde FHIR Standardının Rolü

FHIR, e-Sağlık ekosisteminde bir köprü görevi görür. Örneğin, bir hasta evinde giyilebilir bir cihazla kan basıncını ölçtüğünde, bu veri FHIR standardı kullanılarak doktorunun EHR sistemine aktarılabilir.

Benzer şekilde, bir teletıp uygulamasında doktor, hastanın geçmiş kayıtlarına FHIR ile erişebilir ve anında karar verebilir.

FHIR’ın e-Sağlık’taki bazı kullanım senaryoları:

Mobil Uygulamalar: Hastalar, sağlık verilerine akıllı telefonlarından erişebilir.
Klinik İş Akışları: Randevu planlama, reçete yazma gibi süreçler otomatikleştirilebilir.
Veri Paylaşımı: Farklı sağlık kuruluşları arasında güvenli ve hızlı bilgi akışı sağlanır.

FHIR Standardının Geleceği

FHIR, sağlık sektöründe standartlaşma yolunda hızla ilerlemektedir. ABD’de “21st Century Cures Act” gibi yasalar, FHIR kullanımını teşvik etmekte ve sağlık sistemlerinin birlikte işlerliğini zorunlu hale getirmektedir. Türkiye’de de e-Nabız gibi ulusal sağlık sistemleri, FHIR gibi standartlarla uyumlu hale getirilerek veri paylaşımı ve hasta odaklı hizmetler geliştirilebilir.

Sonuç olarak, sağlık hizmeti veri yönetimi ve e-Sağlık bileşenleri, modern sağlık sistemlerinin vazgeçilmez unsurlarıdır. FHIR standardı ise bu sistemlerin birbiriyle konuşmasını sağlayarak, hem sağlık profesyonellerine hem de hastalara büyük kolaylık sunar.

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte, FHIR’ın sağlık hizmetlerindeki etkisi daha da artacak ve hasta bakımını daha güvenli, hızlı ve etkili hale getirecektir.

İmkânsız Denilenin Ötesinde: George Dantzig ve Dayanıklılığın Gücü

İmkânsız Denilenin Ötesinde: George Dantzig ve Dayanıklılığın Gücü

Hayat çoğu zaman bizlere sınırlarımızı hatırlatan, imkânsızlıkları yüzümüze vuran hikâyeler anlatır.

Fakat bazı insanlar, bu sınırların sadece birer algıdan ibaret olduğunu gösterir. George Dantzig’in Columbia Üniversitesi’ndeki matematik dersinde yaşadığı olay, yalnızca bir başarı hikâyesi değil, aynı zamanda zihinsel dayanıklılığın, özgüvenin ve kararlılığın zaferidir.

Bir düşünün; derste uyumuşsunuz veya sınıfa geç kalıyorsunuz, dersi kaçırmışsınız, tahtada iki problem yazıyor.

Çoğu öğrenci olsa "muhtemelen sıradan ödev ve alıştırmalardır" diyerek defterine geçirir. George Dantzig de öyle yaptı. Ancak Danrzig bu sıradan görünen ödevlerin aslında matematik dünyasının çözülememiş problemleri olduğunu bilmiyordu. Bilmiyordu… Ve belki de bu yüzden başardı.

İnsan zihni gariptir. Bir işin "imkânsız" olduğunu duyduğumuz anda, daha başlamadan yeniliriz.

Zihin der ki: "Bunu yapamazsın." Ve denemeyi bile bırakırız. Ancak Dantzig’in zihni o gün başka bir senaryo yazdı:

"Yarına bu ödev, çözülmeli."

Dayanıklılık tam da burada başlar.
Zorlukların karşısında yılmadan, pes etmeden, engelleri aşmak için mücadele etmektir dayanıklılık. İlk denemede çözülemeyen bir problemi saatlerce kütüphanede çalışarak adım adım çözmeye çalışmak, karşınıza çıkan duvarı yıkmak için her yolu aramak, vazgeçmemektir.

Dantzig, imkânsızlığı duymamıştı. Bilseydi belki o da "Kimsenin çözemediğini ben mi çözeceğim?" diyecekti. Ama o sadece denedi. Çünkü bazen başarının yolu, imkânsız kelimesinden habersiz olmaktan geçer.

Bugün etrafımıza baktığımızda benzer tuzaklarla dolu bir dünyada yaşıyoruz. "Olmaz." "Zaten mümkün değil." "Sen kim, bu kim?" gibi cümleler, nice hayalin doğmadan ölmesine sebep oluyor. İşte bu yüzden Dantzig’in hikâyesi bir matematik zaferinden daha fazlası:

Bu hikâye, bir duruşun, bir tavrın ve bir yaşam felsefesinin manifestosudur.

Şöyle düşünelim:

Bir problemle karşılaştığınızda, ona nasıl yaklaşıyorsunuz?

"Bu çözülmez" mi diyorsunuz, yoksa "Çözmeye değer" mi?

Dayanıklılık tam da bu ikinci cümlede gizlidir.

Dayanıklılık;

Yorulsan da devam etmektir,
Eleştirilere kulağını kapatabilmektir,
Engelleri aşmanın yollarını aramaktır,
Başkalarının imkânsız dediği şeylerde fırsat görmektir,
Ve en önemlisi, sürecin sonunda başarı olmasa bile denemenin verdiği iç huzurla yürüyebilmektir.

George Dantzig’in çözdüğü problem kadar, onu çözerken sergilediği dayanıklılık da tarihe geçti. Çünkü o gün gösterdiği azim ve sebat olmasaydı, dört makale boyunca süren çözüm yolculuğu da başlamayacaktı.

Sonuç olarak, eğer bir hedefiniz varsa, onun imkânsız olup olmadığına başkalarının karar vermesine izin vermeyin. Unutmayın ki, başkalarının "çözülemez" dediği nice problem, yalnızca bir kişinin "Ben denerim" demesiyle çözülmüştür.

Ve belki de bu yazının sonunda kendinize şu soruyu sormalısınız:

Bugün hangi problemi, sırf "çok zor" dedikleri için bırakıyorum?

George Dantzig’in ruhuyla cevap verin:

"Duyamadım… Çünkü kimse bana imkânsız olduğunu söylemedi."

Sistemler, Sorunlar ve Çözüm Arayışları Üzerine Bir İnceleme

Sistemler, Sorunlar ve Çözüm Arayışları Üzerine Derinlemesine Bir İnceleme

İnsanlık tarihi boyunca, varlık gösteren her topluluk ve organizasyonun sürdürülebilirliği için sistemler kurulmuş, bu sistemlerin işleyişini bozan unsurlar ise sorunlar olarak tanımlanmıştır. Fakat modern çağda sorunların yalnızca teknik aksaklıklar ya da geçici bozulmalar olmadığı, daha derin yapısal ve ahlaki temellere dayandığı görülmektedir. Bir sistemin sağlıklı işlemesi, yalnızca kuralların işlerliğine değil, aynı zamanda sistemi oluşturan bireylerin etik değerlerine, ortak fayda anlayışına ve sürdürülebilirlik bilincine bağlıdır.

Her sistem, ister bir devlet yapısı, ister bir şirket organizasyonu, isterse küçük bir aile düzeni olsun, belirli ilkeler çerçevesinde kurulur. Kurucu ilkeler, genellikle adalet, paylaşım, düzen, iş bölümü ve ortak hedefler üzerine inşa edilir. Ancak zamanla değişen şartlar, farklılaşan beklentiler, güç odaklarının artan talepleri ve bireysel çıkar hesapları sistemin dengesini bozmaya başlar. Bu noktada ortaya çıkan sorunlar artık yalnızca teknik ya da yönetsel değil; insan doğasına, güç ilişkilerine ve etik zeminlere temas eden derin sorunlar halini alır.

Sistemlerin sürdürülebilirliğini tehdit eden temel unsurlar arasında şunlar öne çıkar:

Eşitsizlik: Kaynakların ve fırsatların adaletsiz dağılımı, sistemin paydaşları arasında güvensizlik yaratır. Eşitsizlik, huzursuzluğun ve çatışmanın temel sebebidir.
Ahlaki Erozyon: Paydaşların ortak iyilikten uzaklaşıp kişisel çıkarlara yönelmesi, sistemin ilkelerini aşındırır ve yozlaşmayı tetikler.
Uyum Sorunları: Zamanla değişen çevresel, ekonomik ve sosyal koşullara uygun revizyonların yapılmaması sistemin esnekliğini kaybettirir ve çöküşü hızlandırır.
Güç Yoğunlaşması: Belirli kişi ya da grupların sistemi kendi lehine kontrol etmesi, karar alma mekanizmalarını tekelleştirmesi sistemi kırılganlaştırır.

Bu noktada sorunların çözümü için iki temel yaklaşım öne çıkar: ilki teknik çözümler, ikincisi ise ahlaki ve kültürel çözümler. Ne yazık ki, günümüzde teknik çözümlerin yetersiz kaldığı bir dönemi yaşıyoruz. Çünkü sorunların kaynağı makinelerde ya da algoritmalarda değil, insan davranışlarında ve ilişkilerinde yatıyor.

Bir sistemi onarabilmek için öncelikle sorunların kökenine inilmelidir. Sorunun gerçek nedenlerini anlamadan yapılan her müdahale, kısa vadeli pansuman etkisi yaratır; uzun vadede sistemi daha kırılgan hale getirir. Bu yüzden sistem analizlerinde temel soru şudur: "Sorunun görünen belirtileri nelerdir ve bunların arkasında hangi yapısal bozulmalar vardır?"

İdeal bir sistem yönetimi için şu ilkeler benimsenmelidir:

Adaletin Tesisi: Herkesin hakkını alabildiği, fırsatların eşit dağıldığı bir yapı kurulmalıdır. Adalet, sistemlerin dayanıklılık zeminidir.
Şeffaflık ve Katılım: Karar alma süreçlerine herkesin dahil olabildiği, bilgilerin açık paylaşıldığı bir kültür oluşturulmalıdır.
Doğal Uyum: Doğa sistemlerinden ilham alan, sürdürülebilirlik esaslı, döngüsel mantığa dayalı bir yapı tasarlanmalıdır.
Ahlaki Dayanışma: Paydaşların birbirlerine karşı sorumluluk hissettiği, ortak yararı gözettiği bir toplumsal bilinç inşa edilmelidir.

Örneğin, doğadaki sistemler incelendiğinde hiçbir türün sürdürülebilirliği tek başına garanti edilemez. Arıların çiçeklerle, kuşların ormanlarla, balıkların su döngüsüyle uyumu vardır. Her biri ekosistemin bir parçası olarak kendi yaşamını sürdürürken bütüne katkı sağlar. Bu karşılıklı bağlılık hali, doğal sistemlerin uzun ömürlü ve dengeli olmasının temel nedenidir.

İnsan eliyle kurulan sistemlerde ise bu bütünlükten uzaklaşma eğilimi daha yoğundur. Bireysel refahın, toplumsal refahın önüne geçmesi; kısa vadeli kazançların, uzun vadeli dengeyi bozacak şekilde tercih edilmesi; gücün adil paylaşılmaması sistemleri kırılganlaştırır ve kaos ortamı yaratır. Bu yüzden insan merkezli sistemlerin en büyük sorunu teknik değil, ahlaki bir sorundur.

Sonuç olarak, bir sistemde kalıcı bir iyileşme ve sorunlardan arınma arzu ediliyorsa önce ahlaki zeminin güçlendirilmesi gerekir. Bu zemin; adalet, paylaşım, saygı, sorumluluk, şeffaflık ve dayanışma gibi değerlerle beslenmelidir. Aksi halde, en mükemmel teknik çözümler dahi sistemi ayakta tutmaya yetmez. Sorunların gerçek çözümü, insanın kendini ve başkalarını gözeten bilincini yeniden hatırlamasıyla mümkündür.

İnsanlık için yegâne çıkış yolu budur: Doğanın harmoni yasalarından ilham alan, adil, sürdürülebilir ve vicdanlı sistemler kurmak. Ancak o zaman refah, huzur ve barış mümkün olur.

BNGV Sistem Sorunları ve Çözüm arayışları… https://bit.ly/4i7JQQu

Sistemleri bütün olarak ele almak

Bir sistemi tek başına değerlendirmek yerine, onun bir “bütün” içindeki konumunu, sınırlarını ve etkileşimlerini göz önünde bulundurmak gerekir.

Çünkü sistemler arası denge bozulduğunda, özellikle de gücü elinde bulunduranlar kendi çıkarları için kuralları eğip bükebildiğinde, “bütün” zarar görüyor.

Buradaki kritik nokta şu bence: İnsanların ahlaki sorumluluklarını unutması veya güçsüzlük duygusuna kapılıp olan bitene kayıtsız kalması, aslında kendi yok oluş mekanizmalarını da tetikliyor.

Çünkü genel sistem dediğimiz şey, doğanın, toplumun veya evrensel düzenin kendi dengesini koruma refleksi olarak devreye giriyor ve bozulmayı ortadan kaldıracak adımları atıyor.

Bu bazen kriz, bazen çöküş, bazen devrim olarak ortaya çıkıyor.

Belki şöyle de özetlenebilir: Bir sistem ne kadar başarılı optimize edilirse edilsin, eğer bütünün dengesini gözetmezse sonunda bütünle birlikte yok olur.

Bu yüzden sadece ekonomi, hukuk, siyaset değil; ahlak, etik ve toplumsal bilinç de sistem tasarımının ayrılmaz parçaları olmak zorunda.

Bu açıdan “doğal görev” ifadesi özellikle önemlidir. Sistemlerin birbirlerini izleme, sınırları koruma ve dengeyi sağlama gibi doğal görevleri var. Ama işte bu görev unutulunca ya da bilinçli olarak terk edilince felaket geliyor.

Yapay Zekâ Sağlık Sistemini Kurtarabilir mi?

Yapay Zekâ Sağlık Sistemini Kurtarabilir mi?

Sağlık sistemleri dünya genelinde artan maliyetler, personel yetersizliği ve eşitsiz hizmet erişimi gibi kronik sorunlarla mücadele ediyor. Yapay zekâ (YZ) ise bu sorunların çözümünde önemli bir umut olarak öne çıkıyor. Artık sadece bir teknoloji hayali değil; hastanelerde, kliniklerde ve laboratuvarlarda aktif olarak kullanılıyor.

Maliyetleri Azaltan Destekçi

Sağlık hizmetleri, özellikle ABD gibi ülkelerde, ciddi finansal yük oluşturuyor. Pek çok kişi sigortası olsa bile tedavi masraflarını karşılayamıyor. YZ tabanlı sanal asistanlar ve ön tanı sistemleri, temel sağlık hizmetlerini daha uygun maliyetli hâle getirebilir. Hastanın öyküsünü ve şikâyetlerini analiz eden algoritmalar, ilk aşamada yönlendirme yaparak gereksiz muayene ve testleri azaltabilir. Bu da sağlık giderlerini önemli ölçüde düşürme potansiyeli taşır.

Erişimi ve Etkinliği Artıran Çözüm

Tıp alanında yetişmiş insan gücü eksikliği küresel bir sorun. Özellikle kırsal ve az gelişmiş bölgelerde, uzman hekime ulaşmak zor. YZ, hastaların ön değerlendirmelerini yapabilir, laboratuvar ve görüntüleme sonuçlarını yorumlayarak hekime destek sağlayabilir. Bu sayede hekimler zamanlarını daha karmaşık vakalara ayırabilir, hastalar ise daha hızlı ve doğru hizmet alabilir.

Yeni İlaçların Gelişimine Katkı

Günümüzde yeni bir ilacın geliştirilmesi yıllar süren ve milyarlarca dolara mal olan bir süreç. YZ, molekül keşfinden klinik denemelere kadar her aşamada süreci hızlandırabilir. Daha önce denenmiş ama sonuç vermemiş binlerce veri üzerinden öğrenerek yeni formüller önerebilir. Bu da hem maliyetleri düşürür hem de nadir hastalıklar gibi ihmal edilen alanlarda yeni tedavi umutları yaratır.

Riskler ve Sınırlar

Ancak YZ’nin sunduğu fırsatların yanında önemli riskler de var. Eğitiminde kullanılan verilerin çeşitliliği ve doğruluğu hayati önem taşıyor. Aksi halde belirli yaş grupları, etnik kökenler ya da cinsiyetler için hatalı sonuçlar ortaya çıkabilir. Ayrıca, kişisel sağlık verilerinin korunması konusu ciddi bir endişe kaynağı. Güvenlik açıkları, milyonlarca insanın mahrem bilgilerini riske atabilir. Bu nedenle etik ve hukuki çerçeveler güçlendirilmeden YZ’nin sağlıkta tam anlamıyla güvenilir olması zor görünüyor.

Sonuç

YZ, sağlık alanında devrim yaratma potansiyeline sahip. Maliyetleri düşürmek, erişimi artırmak, tanı ve tedavi süreçlerini hızlandırmak gibi pek çok katkısı var. Ancak bu teknolojinin insan merkezli, adil ve güvenli bir şekilde uygulanabilmesi için dikkatli adımlar atılması gerekiyor. YZ, doğru kullanılırsa sağlık hizmetlerini daha ulaşılabilir ve etkili kılacak güçlü bir araç olabilir.

Is Artificial Intelligence The Cure For Healthcare’s Chronic Problems?

Thomas Piketty’nin 2013 tarihli Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital kitabı

Thomas Piketty’nin 2013 tarihli "Le Capital au XXIe siècle" (Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital) kitabının özeti:

GENEL BAKIŞ:
Piketty bu eserinde, gelir ve servet eşitsizliğinin tarihsel gelişimini inceleyerek kapitalist sistemdeki dinamikleri analiz eder. Kitap, 18. yüzyıldan günümüze Avrupa ve Amerika’daki verilerle desteklenen geniş bir ekonomik tarih çalışmasına dayanır. Piketty’nin temel tezi, sermayenin getirisi (r) uzun vadede ekonomik büyüme oranından (g) yüksek olduğunda, servet eşitsizliğinin artma eğiliminde olduğunu savunur.

TEMEL TEZ:
r > g formülü kitabın ana fikridir.

r: Sermayenin yıllık ortalama getirisi (%4-5).
g: Ekonomik büyüme oranı (%1-2).

Bu dengesizlik, zenginlerin servetlerini sürekli artırmalarına olanak sağlarken, emeğe dayalı gelirlerin görece azalmasına ve eşitsizliğin büyümesine neden olur.

KİTABIN ANA BÖLÜMLERİ:

Gelir ve Servet Tarihi:
Piketty, 18. ve 19. yüzyılda Avrupa'da servet yoğunlaşmasının aristokratik düzeylere ulaştığını ve 20. yüzyıldaki savaşlar ve krizlerin bu durumu geçici olarak azalttığını gösterir. Ancak 21. yüzyılda eşitsizlikler tekrar hızla artmaktadır.
Sermaye Birikimi:
Kapitalin (toprak, gayrimenkul, finansal varlıklar vb.) tarih boyunca bir avuç zenginin elinde nasıl toplandığını, bu birikimin kalıtımsal olarak nasıl aktarıldığını ve bunun sosyal hareketliliği nasıl sınırladığını inceler.
Eşitsizliğin Sosyal ve Siyasal Sonuçları:
Aşırı servet birikiminin demokrasiyi tehdit ettiğini, siyaset üzerindeki etkisiyle güç dengesini bozduğunu vurgular.
Çözüm Önerileri:
- Küresel ölçekte ilerici bir servet vergisi (örneğin yıllık %1-2 oranında).
- Miras vergilerinin güçlendirilmesi.
- Finansal şeffaflık ve uluslararası vergi iş birliği.

KİTABIN ÖNEMİ:
Piketty, Karl Marx’ın Kapital’ine bir gönderme yaparak kapitalizmin eşitsizlik doğuran yapısını modern verilerle destekler. Ancak Piketty, Marx’tan farklı olarak kapitalizmin otomatik bir çöküşe gitmeyeceğini, ancak müdahale edilmezse toplumun istikrarsızlaşacağını belirtir.

ELEŞTİRİLER:

Bazı ekonomistler, Piketty’nin r > g formülünün evrensel ve sürekli geçerli olmadığını savunur.
Küresel servet vergisinin uygulanabilirliği sorgulanır.
Büyümenin ve teknolojik değişimlerin eşitsizliği azaltabileceğini iddia edenler vardır.

SONUÇ:
"Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital", modern kapitalist ekonomilerde gelir ve servet eşitsizliğinin nasıl geliştiğini gösteren güçlü bir analiz sunar.

Küresel çapta adil vergilendirme ve politika önerileriyle daha eşitlikçi bir ekonomik sistemin mümkün olabileceğini savunur.

Dünya üzerindeki servetin %99,99’unun tek bir kişide toplanması

Wikipedia

Sağlıklı bir diyalog nasıl olmalıdır?

Sağlıklı bir diyalog, karşılıklı anlayış, saygı ve etkili iletişim üzerine kurulu olmalıdır. Paul Grice’ın "Logic and Conversation" adlı çalışmasında ortaya koyduğu "İşbirliği İlkesi" (Cooperative Principle), bu konuda rehber bir çerçeve sunar.

Grice’a göre, bir diyaloğun sağlıklı ve verimli olabilmesi için konuşmacılar belirli "maksimler"e (ilkeler) uymalıdır. Bu maksimleri sağlıklı bir diyalog bağlamında şu şekilde özetleyebiliriz:

Nicelik Maksimi (Quantity): Gereğinden az ya da fazla bilgi vermekten kaçının. Konuşmanız, konuyla ilgili yeterli ve uygun miktarda bilgi içermelidir.
- Örnek: "Nasılsın?" sorusuna "İyiyim" demek yeterliyken, gereksiz detaylara girmek ya da hiç yanıt vermemek diyaloğu aksatabilir.
Nitelik Maksimi (Quality): Doğru ve kanıtlanabilir şeyler söyleyin. Yalan söylemekten veya bilmediğiniz bir konuda kesin yargılar sunmaktan kaçının.
- Örnek: "Bu ilaç kesin işe yarar" demek yerine, eğer emin değilseniz, "Bildiğim kadarıyla işe yarayabilir" demek daha sağlıklıdır.
İlgi Maksimi (Relevance): Konuyla alakalı konuşun. Diyaloğun amacından sapmamaya özen gösterin.
- Örnek: "Hava nasıl?" sorusuna "Dün köpeğim veterinere gitti" diye cevap vermek yerine, havayla ilgili bir yanıt vermek uygundur.
Biçim Maksimi (Manner): Açık, net ve düzenli bir şekilde konuşun. Karmaşık, belirsiz veya kafa karıştırıcı ifadelerden kaçının.
- Örnek: Uzun ve dolambaçlı bir anlatım yerine, "Toplantı saat 14:00’te" gibi doğrudan bir ifade kullanmak.

Grice’ın bu ilkeleri, teorik bir çerçeve olmasına rağmen günlük hayatta sağlıklı bir diyaloğun temel taşlarını oluşturur. Bunun ötesinde, sağlıklı bir diyalog için şu unsurlar da önemlidir:

Empati: Karşınızdakinin duygularını ve bakış açısını anlamaya çalışmak.
Saygı: Farklı görüşlere açık olmak ve keskin yargılardan kaçınmak.
Aktif Dinleme: Sadece konuşmak değil, karşınızdakini gerçekten duymak ve yanıtlarınızı buna göre şekillendirmek.

Özetle, sağlıklı bir diyalog, açıklık, dürüstlük, relevance (ilgi) ve karşılıklı saygı ile şekillenir. Grice’ın maksimleri bu süreci daha sistematik hale getirirken, insanî unsurlar (empati, sabır) diyaloğu daha derin ve anlamlı kılar. Sana nasıl bir diyalog örneğiyle yardımcı olabilirim?

Paul Grice: "Logic and Conversation", Studies in the Way of Words, Harvard University Press, Cambridge/London, 1991: 22-40.

Dünya üzerindeki servetin %99,99’unun tek bir kişide toplanması

Dünya üzerindeki servetin %99,99’unun tek bir kişide toplandığını ve geri kalan 8 milyar insana yalnızca %0,01’lik bir pay kaldığını hayal etmek, kapitalist sistemin sınırlarını ve dinamiklerini sorgulamak için oldukça çarpıcı bir senaryodur.

Bu durum, gelir eşitsizliğinin uç bir örneği olarak, sistemin kendi mekanizmalarıyla bunu engelleyip engelleyemeyeceği ya da böyle bir dağılımın ne gibi sonuçlar doğuracağı üzerine derin bir tartışmayı hak ediyor.

Sorunuzu adım adım ele alarak, kapitalist sistemin bu tür bir senaryoya nasıl tepki verebileceğini ve durdurucu mekanizmaların varlığını inceleyelim. Ardından, mevcut gidişatın bu yönde olup olmadığını ve dönüşün neden zorlaştığını değerlendirelim.

Kapitalist Sistemde Servet Konsantrasyonunu Durduracak Mekanizmalar Var mı?

Kapitalizm, temelde bireylerin ve şirketlerin serbest piyasa koşullarında rekabet ederek kaynakları kontrol ettiği bir ekonomik sistemdir.

Teoride, bu rekabetin fırsat eşitliği ve yenilikçiliği teşvik etmesi beklenir.

Ancak, uygulamada servet konsantrasyonu, sistemin doğasından kaynaklanan bazı dinamikler nedeniyle sıkça gözlemlenir. Peki, %99,99 gibi uç bir senaryoyu engelleyecek yapısal bir mekanizma var mı?

Piyasa Rekabeti ve Anti-Tekel Yasaları
Kapitalist sistemde teorik olarak rekabet, tek bir aktörün tüm kaynakları ele geçirmesini zorlaştırır. Ancak, anti-tekel yasaları gibi düzenlemeler olmasaydı, büyük şirketler veya bireyler piyasaları domine edebilir ve servet aşırı yoğunlaşabilirdi. Örneğin, ABD’de Sherman Antitröst Yasası (1890) veya Avrupa Birliği’nin rekabet hukuku, tekelleşmeyi sınırlamak için tasarlanmıştır. Ne var ki, bu yasalar genellikle şirketler için geçerlidir ve bireysel servet birikimini doğrudan hedef almaz. Bir kişinin %99,99’luk servete ulaşması, bu yasaların etki alanını aşan bir senaryo olurdu.
Vergilendirme ve Yeniden Dağıtım
Modern kapitalist ekonomilerde devletler, servet eşitsizliğini azaltmak için vergilendirme ve sosyal yardım programları gibi araçlar kullanır. İlerici vergi sistemleri (örneğin, yüksek gelir dilimlerinden daha fazla vergi alınması) teoride aşırı servet birikimini frenleyebilir. Ancak, vergi cennetleri, yasal boşluklar ve lobiler aracılığıyla zenginler bu mekanizmaları aşabilir. Eğer %99,99’luk bir konsantrasyon gerçekleşirse, bu kişinin siyasi ve ekonomik gücü, vergilendirme politikalarını bile kendi lehine şekillendirebilecek kadar baskın olabilir.
Tüketici Davranışı ve Piyasa Dinamikleri
Kapitalizmde tüketiciler, paralarını nereye harcayacaklarını seçerek piyasayı yönlendirir. Eğer bir kişi tüm serveti elinde tutarsa, kalan 8 milyar insanın ekonomik etkinliği minimuma iner ve bu, talebin çökmesi anlamına gelir. Talebin çökmesi, üretimi ve dolayısıyla servet yaratan sistemi baltalar. Yani, kapitalizmin işleyişi için bir dereceye kadar servet dağılımı gereklidir. Ancak bu, kendiliğinden bir “durdurma mekanizması” olmaktan çok, sistemin sürdürülebilirliği için bir yan etkidir.
Devrim veya Toplumsal Müdahale
Kapitalizmin saf hali, toplumsal tepkileri veya devrimleri içermez; bunlar ancak sistemin dışından gelir. Tarih boyunca, aşırı eşitsizlik (örneğin, Fransız Devrimi) toplumsal patlamalara yol açmıştır. %99,99’luk bir senaryoda, kalan 8 milyar insanın hayatta kalma mücadelesi, kapitalist çerçeveyi aşan bir isyanı tetikleyebilir. Bu, sistemin içsel bir mekanizması değil, dışsal bir kırılma noktasıdır.

Sonuç olarak, kapitalist sistemin kendi içinde böyle uç bir servet konsantrasyonunu otomatik olarak durduracak güçlü ve kesin bir mekanizması yoktur. Rekabet, vergilendirme ve piyasa dinamikleri belirli bir denge sağlayabilir, ancak bunlar genellikle orta düzeydeki eşitsizlikleri düzenler. %99,99 gibi ekstrem bir durum, sistemin sınırlarını zorlar ve büyük olasılıkla ya kendi çöküşünü ya da dışsal bir müdahaleyi tetikler.

Giderek Oraya Doğru mu Gidiyoruz?

Mevcut veriler, servet eşitsizliğinin artmakta olduğunu gösteriyor. Oxfam’ın 2023 raporuna göre, dünya servetinin %50’sinden fazlası en zengin %1’in elinde bulunuyor ve bu oran her geçen yıl büyüyor. Teknolojik gelişmeler, finansal piyasaların karmaşıklığı ve küresel şirketlerin gücü, servetin az sayıda kişide toplanmasını kolaylaştırıyor. Örneğin, Elon Musk, Jeff Bezos gibi isimler, bireysel servetlerin trilyon dolar seviyesine yaklaşabileceğini kanıtladı. Ancak %99,99’luk bir senaryo, bugünkü trendlerin çok ötesinde bir uç nokta.

Yine de, bu gidişatın temel nedenleri şunlar:

Dijital Ekonomi ve Kazanan Hepsini Alır Dinamikleri: Teknoloji devleri (Amazon, Google, vb.), ağ etkisiyle piyasaları domine ediyor ve gelirlerini katlayarak artırıyor.
Sermayenin Getirisi: Ekonomist Thomas Piketty’nin “21. Yüzyılda Kapital” kitabında belirttiği gibi, sermayenin getirisi (yatırımlar, faizler) genellikle emek gelirinden (maaşlar) daha hızlı büyür. Bu, zenginlerin daha zengin olmasını sağlar.
Küreselleşme ve Düzenleme Eksikliği: Ulusötesi şirketler ve bireyler, düşük vergi bölgelerini kullanarak ulusal düzenlemelerden kaçabiliyor.

Bu trendler, servet dağılımının giderek daha dengesiz hale geldiğini gösteriyor. Ancak %99,99’a ulaşmak, bugünkü koşullarda hâlâ uzak bir ihtimal. Yine de, eşitsizlik bu hızla artarsa, sistemin meşruiyeti sorgulanabilir hale gelebilir.

Dönüş Neden Zorlaşıyor?

Eğer servet bu denli yoğunlaşırsa, geri dönüşü zorlaştıran faktörler şunlar olur:

Güç Konsantrasyonu: %99,99’luk servete sahip bir kişi, yalnızca ekonomik değil, siyasi ve hatta askeri gücü de elinde tutabilir. Medya, siyasetçiler ve yasalar üzerinde kontrol kurarak sistemi kendi lehine kilitleyebilir.
Kurumsal Atalet: Mevcut kapitalist yapılar (şirketler, bankalar, hükümetler), köklü değişimlere dirençlidir. Reformlar, güçlü lobiler tarafından engellenebilir.
Toplumsal Çaresizlik: Kalan %0,01’le geçinmeye çalışan 8 milyar insan, hayatta kalma mücadelesinden dolayı organize bir direniş geliştiremeyebilir. Eğitim, sağlık ve temel ihtiyaçlara erişim azaldıkça, bu kitle pasifize olabilir.
Kendi Kendini Besleyen Döngü: Servet, daha fazla servet üretir. %99,99’luk bir konsantrasyon, bu kişinin kalan kaynakları da ele geçirmesini kolaylaştırır ve eşitsizlik geri döndürülemez hale gelir.

Sonuç

Kapitalist sistem, %99,99 gibi uç bir servet konsantrasyonunu durduracak kesin bir iç mekanizmaya sahip değil. Rekabet ve vergilendirme gibi araçlar, eşitsizliği bir noktaya kadar düzenleyebilir, ancak sistemin temel mantığı (özgürlük ve bireysel birikim) bu tür bir senaryoyu tamamen engelleyemez. Bugünkü trendler, eşitsizliğin arttığını gösteriyor; fakat bu seviyelere ulaşmak, sistemin çöküşü veya dışsal bir müdahale olmadan pek mümkün görünmüyor.

Dönüşün zorlaşması ise, gücün ve kaynakların az sayıda elde toplanmasının yarattığı geri besleme döngüsünden kaynaklanıyor.

Eğer bu senaryo gerçekleşirse, kapitalizm muhtemelen kendi sonunu hazırlar:

Ya ekonomik çöküşle ya da toplumsal bir patlamayla.

Sorunun çözümü, sistemin içinden ziyade, bilinçli bir siyasi irade ve küresel iş birliği gerektirir.

Sizce böyle bir irade oluşabilir mi, yoksa bu distopyaya doğru kayış kaçınılmaz mı?

Thomas Piketty’nin 2013 tarihli Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital kitabı

Sistemleri bütün olarak ele almak