mRNA Aşılarında Miyokardit Gizemi Çözüldü!

COVID-19 pandemisi sırasında milyonlarca hayat kurtaran mRNA tabanlı aşılar, nadir de olsa bazı yan etkilere yol açabiliyor. Bunlardan en dikkat çekicisi, özellikle genç erkeklerde görülen miyokardit (kalp kası iltihabı). Stanford Medicine araştırmacıları, bu gizemi aydınlatan yeni bir çalışma yayımladı. Science Translational Medicine dergisinde 10 Aralık 2025 tarihinde çıkan makale, aşı sonrası miyokarditin biyolojik mekanizmasını detaylı bir şekilde açıklıyor ve potansiyel önleme yöntemleri öneriyor.

Araştırmanın Arka Planı ve Yöntemleri

Stanford Kardiyovasküler Enstitüsü Direktörü Joseph Wu, MD, PhD liderliğindeki ekip, eski postdoktora araştırmacısı Masataka Nishiga (şimdi Ohio State University'de) ve baş yazar Xu Cao, PhD ile birlikte çalıştı. Araştırma, laboratuvar teknolojileri, yayımlanmış veriler ve preklinik modeller kullanılarak gerçekleştirildi. İnsan plazma örnekleri analiz edildi, in vitro deneyler yapıldı ve fare modelleri ile insan kaynaklı pluripotent kök hücre (iPSC) türevli kardiyak sferoidler kullanıldı.

Çalışmada, Pfizer'ın BNT162b2 ve Moderna'nın mRNA-1273 gibi SARS-CoV-2 mRNA aşıları incelendi. Bu aşılar, nadir görülen noninflamatuvar miyokardite yol açabiliyor, özellikle ikinci dozdan sonra genç erkeklerde. Araştırmacılar, aşı maruziyetinden sonra insan makrofajları ve T hücrelerinde CXCL10 ve IFN-gamma seviyelerinin yükseldiğini tespit etti. Farelerde iki doz aşı uygulandı (21 gün arayla) ve ikinci doz sırasında bu sitokinlerin nötralizasyonu test edildi. Ayrıca, iPSC türevli kardiyomiyositler (iPSC-CMs) sitokinlere maruz bırakılarak kontraktilite, aritmojenite ve proinflammatory gen ifadeleri değerlendirildi.

Miyokarditin Biyolojik Mekanizması: İki Aşamalı Süreç

Miyokardit, aşıya karşı bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi sonucu ortaya çıkıyor. Süreç şu şekilde işliyor:

1. Makrofajların Aktivasyonu ve CXCL10 Salgısı: mRNA aşıları, makrofajları (bağışıklık hücreleri) tetikleyerek CXCL10 adlı bir sitokini salgılatıyor. Bu sitokin, bir sinyal molekülü olarak davranıyor ve T hücrelerini kalp kasına çekiyor.

2. T Hücrelerinin IFN-gamma Üretimi: CXCL10'un sinyaliyle harekete geçen T hücreleri, interferon-gamma (IFN-γ) üretiyor. Bu iki sitokin (CXCL10 ve IFN-γ) birlikte çalışarak kalp kası hücrelerinde (kardiyomiyositlerde) iltihabi hasara neden oluyor. Sonuçta, kalp dokusunda makrofaj ve nötrofil infiltrasyonu artıyor, kardiyak troponin seviyeleri yükseliyor ve hücre fonksiyonları bozuluyor – örneğin, kontraktilite azalıyor ve aritmiler oluşabiliyor.

Araştırmacılar, bu mekanizmayı "iki proteinin majör sürücüler olduğu" şeklinde tanımlıyor: "CXCL10 ve IFN-gamma, miyokarditin ana tetikleyicileri olarak öne çıkıyor," diyor Joseph Wu.

Bu süreç, aşı sonrası 1-3 gün içinde semptomlarla kendini gösteriyor: Göğüs ağrısı, nefes darlığı, ateş ve çarpıntı gibi belirtiler.

Risk Faktörleri ve Yaygınlık

Miyokardit, genel popülasyonda nadir: Birinci dozdan sonra her 140.000 aşılıda yaklaşık bir vaka, ikinci dozdan sonra ise 32.000'de bir. Ancak risk, genç erkeklerde (30 yaş altı) daha yüksek: Bu grupta yaklaşık 1/16.750 oranında görülüyor. Erkeklerdeki bu eğilim, muhtemelen hormonal faktörlerden (testosteronun bağışıklık yanıtını etkilemesi) kaynaklanıyor. Vakaların çoğu hafif geçiyor, hızlı iyileşiyor ve kalıcı hasar bırakmıyor. COVID-19 enfeksiyonunun kendisi ise miyokardit riskini aşıya kıyasla çok daha fazla artırıyor.

ABD ve İsrail'de 2021'de ilk kez raporlanan vakalar, ağırlıklı olarak ergen erkeklerdeydi. Bazı çalışmalarda, 12-24 yaş arası erkeklerde ikinci dozdan sonra 100.000'de 15'ten fazla vaka bildirildi (yaklaşık 1/6.666).

Umut Verici Çözümler: Önleme ve Tedavi

Çalışmanın en heyecan verici kısmı, mekanizmanın aydınlatılmasıyla birlikte potansiyel müdahalelerin belirlenmesi. Araştırmacılar, CXCL10 ve IFN-γ'nin inhibisyonu ile hasarın önlenebileceğini gösterdi:

• Fare modellerinde, ikinci doz sırasında bu sitokinleri nötralize etmek, kardiyak troponin seviyelerini düşürdü ve bağışıklık yanıtını korurken kalp stresini azalttı.

• İnsan iPSC türevli kardiyak sferoidlerde, nötralizasyon NT-proBNP salınımını ve inflamatuvar gen ekspresyonunu azalttı.

Dahası, soya fasulyesinden elde edilen doğal bir bileşik olan Genistein, anti-inflamatuvar özellikleri sayesinde süreci hafifletebiliyor. Genistein, hafif östrojen benzeri bir fitoöstrojen; hücreler, kardiyak sferoidler ve farelerde ön tedavi olarak kullanıldığında, mRNA aşılarının veya sitokin kombinasyonunun kalp dokusuna zararlı etkilerini önledi. Araştırmacılar, besin takviyelerindeki formundan daha saf bir versiyonunun kullanıldığını belirtiyor. Bu, gelecekteki aşı tasarımlarında veya tedavilerde doğal bileşiklerin rolünü vurguluyor.

Sonuç ve Gelecek Perspektifler

Bu çalışma, mRNA aşılarının nadir bir yan etkisini aydınlatarak aşı güvenliğini artırma yolunda önemli bir adım. CXCL10–IFN-γ sinyal yolunun anlaşılması, daha güvenli aşılar geliştirmeye ve mevcut olanları iyileştirmeye yardımcı olabilir. Genistein gibi bileşikler, sitokin kaynaklı hasarı azaltmak için umut vaat ediyor. Ancak, bu bulgular preklinik modellerde elde edildi; klinik denemeler gerekiyor. Genel olarak, aşıların faydaları risklerden çok daha ağır basıyor ve bu tür araştırmalar, halk sağlığını korumak için kritik.