"İnsan üzerine söylenecek hiçbir söz insan kavramını tüketemez; olsa olsa ona bir katkı sağlar. Bunun anlaşılır bir nedeni vardır; şöyle ki insan kendini (insanı) herhangi bir nesneyi incelediği gibi inceleyemez, çünkü bilen ile bilinen aynı olunca, her bilme girişimi bir değişimle sonuçlanır. Bu nedenle, insan kendini tam olarak bilemez." Metin Bobaroğlu
Bu argüman, insan doğasının karmaşıklığını ve kendini bilme sürecinin doğurduğu zorlukları ele alan derin bir fikir sunuyor. İnsanın kendini tam olarak anlamasının neden imkansız olduğu, bilme eyleminin yarattığı değişim ve bu değişimin insan kavramını sürekli evrilen bir hale getirmesi üzerinden açıklanıyor.
İnsanın Kendini Bilmesinin Zorluğu
İnsan, kendini incelediğinde eşsiz bir durumla karşı karşıya kalır: Hem gözlemci hem de gözlemlenen konumundadır. Bir nesneyi, örneğin bir taşı veya bir ağacı incelediğimizde, gözlemci (özne) ile gözlemlenen (nesne) arasında net bir ayrım vardır. Ancak insan kendi zihnini, duygularını veya davranışlarını incelemeye çalıştığında, bu ayrım ortadan kalkar. Bu durum, objektif bir gözlem yapmayı neredeyse imkansız hale getirir. Çünkü insanın kendi düşünceleri, duyguları, önyargıları ve savunma mekanizmaları, kendini değerlendirme sürecini etkiler. Örneğin, bir kişi kendi korkularını anlamaya çalıştığında, bu korkuları tam olarak kavrayabilmesi için onları tarafsız bir şekilde gözlemlemesi gerekir. Ancak korkularını düşünürken hissettiği rahatsızlık ya da bastırma eğilimi, bu gözlemi bulanıklaştırır. Dolayısıyla, insanın kendini bilmesi, dışarıdan bir gözlemci gibi tamamen tarafsız bir perspektif gerektirir ki bu, insanın kendi içinde bulunduğu sürece imkansızdır.
Felsefi Boyut: Özne-Nesne İkilemi
Felsefi açıdan, metnin işaret ettiği temel mesele, özne-nesne ilişkisindeki bir çatışmadır. Geleneksel bilme eyleminde, özne (bilen) ve nesne (bilinen) birbirinden ayrıdır. Bir bilim insanı bir fenomeni incelediğinde, fenomenin kendisi bu inceleme sürecinden etkilenmez (en azından çoğu durumda). Ancak insan kendini bilmeye çalıştığında, özne ve nesne birleşir. Bu birleşme, bilme eyleminin nesneyi, yani insanın kendisini, değiştirmesine yol açar. İnsan, kendi hakkında bir şey öğrendiğinde, bu öğrenme süreci ona yeni bir farkındalık kazandırır ve bu farkındalık, insanın düşünce yapısını, duygularını veya davranışlarını dönüştürür. Örneğin, bir kişi "Ben çok sabırsız biriyim" diye bir sonuca vardığında, bu farkındalık onun sabırlı olmaya çalışmasına neden olabilir. Böylece, bilme eylemi, bilineni (insanı) sabırsız bir birey olmaktan çıkarır ve yeni bir duruma iter. Bu sürekli değişim, insanın sabit bir "kendilik" kavramına ulaşmasını engeller.
Bu durumu, fizikteki Heisenberg Belirsizlik İlkesi ile karşılaştırmak ilginç bir benzetme sunar. Bir parçacığın konumunu ve momentumunu aynı anda tam olarak ölçemeyiz, çünkü ölçüm eylemi parçacığın durumunu değiştirir. Benzer şekilde, insanın kendini bilme girişimi, kendi durumunu değiştirir ve bu da tam bir anlayışa ulaşmayı imkansız kılar.
Psikolojik Boyut: Öz-Farkındalık ve Değişim Döngüsü
Psikolojik açıdan bakıldığında, insanın kendini bilmesi öz-farkındalık ve öz-yansıtma süreçlerini içerir. Öz-farkındalık, kişinin kendi düşünceleri, duyguları ve davranışları üzerine düşünerek bunları anlamaya çalışmasıdır. Ancak bu süreç, statik bir sonuçla bitmez; aksine, sürekli bir değişim ve gelişim döngüsü bağlantısı yaratır.
Örneğin, bir kişi öfke kontrolü üzerine düşünmeye başladığında, bu süreç ona öfkesini tetikleyen durumlar hakkında bilgi verir. Ancak bu bilgi, kişinin öfkesini yönetmek için yeni stratejiler geliştirmesine yol açar ve böylece kişi değişir. Bu değişim, öfke kontrolü hakkındaki önceki anlayışını geçersiz kılabilir, çünkü artık o eski "öfkeli kişi" değildir. Dolayısıyla, insanın kendini bilmesi, her zaman biraz geriden gelir; çünkü bilme eylemi, bilinenin (insanın) sürekli evrilmesine neden olur.
Metinde vurgulanan "her bilme girişimi bir değişimle sonuçlanır" ifadesi, bu döngüyü özetler. İnsan, kendini anlamaya çalıştıkça, bu çaba onu dönüştürür ve dönüşen insan, bir önceki bilgisinin nesnesi olmaktan çıkar. Bu, insanın kendini tam olarak yakalayamamasını sağlar; her bilme girişimi, bilinenin kaçmasına neden olur.
Tarihsel ve Felsefi Perspektifler
Bu fikir, felsefe tarihinde de yankı bulmuştur. Sokrates’in ünlü "Kendini bil" sözü, insanın kendini anlamasının değerini vurgular, ancak bu bilmenin zorluğunu da dolaylı olarak ima eder. Modern felsefede ise, özellikle varoluşçuluk akımı, insanın sürekli kendini yeniden tanımlayan bir varlık olduğunu savunur. Jean-Paul Sartre’a göre, insan özgürdür ve bu özgürlük, onun sabit bir özü olmasını engeller. İnsan, her an kendini yeniden yaratır ve bu yaratım süreci, tam bir kendini bilmeyi imkansız hale getirir.
Sonuç: İnsanın Gizemi ve Sürekli Katkı
Metnin ana fikri, insanın kendini tam olarak bilmesinin imkansız olduğunu, çünkü bilme eyleminin bir değişim yarattığını ve bu değişimin, insanın sürekli evrilmesine yol açtığını öne sürer. Bu nedenle, insan üzerine söylenen her söz, ona bir katkı sağlar, ama asla onu tam olarak tüketemez. İnsan kavramı, bu sürekli değişim nedeniyle her zaman biraz gizemli ve keşfedilmemiş kalır. Her yeni anlayış, insanı daha iyi tanımamıza yardımcı olur, ancak bu tanıma asla nihai değildir.
Bu metin, insanın kendini bilmesinin doğasını derinlemesine ele alarak, hem felsefi hem de psikolojik bir perspektif sunar. İnsanın karmaşıklığı ve değişkenliği, onu tam olarak anlamanın ötesinde bir varlık haline getirir. Sonuç olarak, insan üzerine yapılan her çalışma, ona yeni bir ışık tutar, ancak bu ışık, insan kavramının sonsuzluğunu aydınlatmaktan çok, onun derinliğini ve zenginliğini bir kez daha ortaya koyar.
"İnsan üzerine söylenecek hiçbir söz insan kavramını tüketemez; olsa olsa ona bir katkı sağlar. Bunun anlaşılır bir nedeni vardır; şöyle ki insan kendini (insanı) herhangi bir nesneyi incelediği gibi inceleyemez, çünkü bilen ile bilinen aynı olunca, her bilme girişimi bir değişimle sonuçlanır. Bu nedenle, insan kendini tam olarak bilemez."
1 yorum:
Her anlamaya çalışma, bilme çabası, insanı dönüştürür. Bu bana umutlu geldi.
Yorum Gönder