2025 AI Endeksi Raporu

2025 AI Endeksi Raporu, Stanford Üniversitesi İnsan Merkezli Yapay Zeka Enstitüsü (HAI) tarafından yayımlanan, yapay zekânın (AI) teknik ilerlemeleri, ekonomik etkileri ve toplumsal yansımalarını kapsamlı bir şekilde analiz eden yedinci yıllık rapordur. Rapor, akademi ve endüstriden uzmanların oluşturduğu AI Endeksi Yönlendirme Komitesi tarafından hazırlanmış olup, yapay zekânın küresel ölçekteki etkisini veri odaklı ve tarafsız bir şekilde ele almayı amaçlar. 400+ sayfalık bu rapor, AI’nın toplum, ekonomi ve küresel yönetim üzerindeki artan etkisini değerlendirirken, politika yapıcılar, araştırmacılar, iş liderleri ve kamuoyu için güvenilir bir kaynak sunar. Aşağıda, raporun ana bölümlerine dayanan geniş bir özet sunulmaktadır:

1. AI Araştırma ve Geliştirme Trendleri

• Yayınlar ve Patentler: 2024’te AI odaklı akademik yayınlar ve patent başvuruları rekor seviyelere ulaştı. Özellikle, AI araştırma kalitesinde artış gözlemlendi; bu, daha etkili ve yenilikçi çalışmaların bir göstergesi olarak değerlendiriliyor. ABD, AI yayınlarında liderliğini korurken, Çin patent başvurularında önde.
• Önemli AI Modelleri: Epoch AI ile iş birliğiyle hazırlanan verilere göre, 2024’te ABD 40, Çin 15, Avrupa ise 3 (hepsi Fransa’dan) önemli AI modeli üretti. Ancak, 2023’e kıyasla yeni model sayısında azalma gözlendi; bu, modellerin artan karmaşıklığı ve eğitim maliyetlerindeki yükselişle ilişkilendiriliyor.
• Teknik Performans: AI sistemleri, özellikle MMMU, GPQA ve SWE-bench gibi yeni testlerde çarpıcı ilerlemeler kaydetti. Örneğin, MMMU’da performans 18.8, GPQA’da 48.9 ve SWE-bench’te 67.3 puan arttı. Ayrıca, dil modeli ajanları bazı programlama görevlerinde insan performansını aştı, ve yüksek kaliteli video üretimi gibi alanlarda önemli ilerlemeler kaydedildi.

2. Ekonomik Etkiler ve Yatırımlar

• Özel Yatırım Rekoru: 2024’te küresel özel AI yatırımları tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Yatırımlar, özellikle sağlık, finans ve eğitim gibi sektörlerde AI odaklı çözümlere yöneldi.
• Eğitim Maliyetleri: Büyük AI modellerinin eğitim maliyetleri hızla artıyor. Örneğin, Google’ın Gemini 1.0 Ultra modelinin eğitimi yaklaşık 192 milyon ABD dolarına mal oldu. Ancak, Çinli DeepSeek’in 6 milyon dolarlık düşük maliyetli bir model iddiası tartışma yarattı. Buna karşın, donanım maliyetlerinde düşüş, enerji verimliliğinde artış ve çıkarım (inference) maliyetlerinde dramatik bir azalma (örneğin, milyon token başına 20 dolardan 0.07 dolara) gözlendi.
• Endüstri Dominansı: Önemli AI modellerinin neredeyse tamamı endüstriden (akademi veya hükümet yerine) geldi, bu da özel sektörün AI gelişimindeki lider rolünü vurguluyor.

3. Toplumsal ve Politik Yansımalar

• AI’nın Yaygınlaşması: AI, eğitim, finans, sağlık ve bilim gibi sektörlerde derinlemesine entegre olmuş durumda. Algoritma odaklı içgörüler, bu alanlarda kritik karar alma süreçlerini yönlendiriyor.
• Politika ve Düzenlemeler: AI’nın artan etkisi, dünya genelinde AI odaklı politikaların ve düzenlemelerin sayısında artışa yol açtı. Politikacılar, AI’nın etik ve güvenli gelişimini sağlamak için yeni çerçeveler oluşturuyor.
• Karbon Ayak İzi: AI modellerinin eğitimindeki enerji tüketimi ve karbon emisyonları artıyor. DeepSeek gibi bazı modeller daha az enerji tüketse de, genel trend veri merkezlerinin çevresel etkisinin büyüdüğünü gösteriyor.

4. Bilim ve Tıpta AI

• AI, bilimsel araştırmalarda ve tıpta giderek daha fazla kullanılıyor. Örneğin, AI odaklı araçlar ilaç keşfi, teşhis ve kişiselleştirilmiş tedavilerde devrim yaratıyor. Rapor, AI’nın bu alanlardaki etkisinin hızla büyüdüğünü ve yeni bilimsel atılımları hızlandırdığını vurguluyor.

5. Küresel Perspektif

• Ülke Rekabeti: AI yarışında ABD, model geliştirme ve yatırımda lider konumda. Çin, patentler ve bazı maliyet-etkin modellerle güçlü bir rakip. Avrupa, özellikle Fransa aracılığıyla, daha sınırlı ancak nitelikli katkılar sunuyor.
• Kamuoyu ve Tartışmalar: AI, küresel söylemin ön saflarında yer alıyor. Medya, akademi ve politika yapıcılar arasında AI’nın etik, ekonomik ve toplumsal etkilerine dair geniş bir tartışma sürüyor.

6. Raporun Önemi ve Metodolojisi

• Kapsam ve Veri: 2025 Endeksi, önceki yıllara kıyasla daha fazla veri ve daha geniş bir dış organizasyon ağıyla hazırlandı. Rapor, Stanford HAI’nin insan merkezli AI vizyonunu yansıtarak, teknolojinin faydalarının adil dağılımını teşvik etmeyi amaçlıyor.
• Güvenilirlik: Rapor, The New York Times, Bloomberg ve The Guardian gibi önde gelen medya kuruluşlarında alıntılanmış, akademik çalışmalarda yüzlerce atıf almış ve ABD, İngiltere ve AB gibi yerlerde üst düzey politika yapıcılar tarafından referans alınmıştır.
• Yönlendirme Komitesi: Rapor, farklı disiplinlerden uzmanların yer aldığı bir komite tarafından yönetiliyor, bu da analizlerin çok yönlü ve dengeli olmasını sağlıyor.

Değerlendirme ve Öneriler

Rapor, AI’nın 21. yüzyılın en dönüştürücü teknolojisi olduğunu vurgularken, bu teknolojinin faydalarının ancak dikkatli ve insan merkezli bir yaklaşımla eşit dağıtılabileceğini savunuyor. AI’nın hızlı evrimi, uzmanların bile ilerlemeleri takip etmekte zorlandığı bir ortam yaratıyor. Bu nedenle, AI Endeksi, veri odaklı içgörüleriyle bu karmaşık alana ışık tutmayı amaçlıyor. Politika yapıcılara, AI gelişimini etik ve sürdürülebilir bir şekilde yönlendirmek için daha fazla düzenleme ve uluslararası iş birliği öneriliyor.

Kaynak

Maslej, N. ve diğerleri. (2025). The AI Index 2025 Annual Report. Stanford: AI Index Steering Committee, Institute for Human-Centered AI, Stanford University.

Not: Raporun tamamı oldukça kapsamlı olduğundan, bu özet ana hatları ve öne çıkan bulguları içermektedir. 

Daha fazla detay için orijinal dokümana başvurulabilir: https://hai-production.s3.amazonaws.com/files/hai_ai_index_report_2025.pdf.