Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'ne sunulan "From Economy of Occupation to Economy of Genocide" (İşgal Ekonomisinden Soykırım Ekonomisine) başlıklı A/HRC/59/23 raporu, BM Özel Raportörü Francesca Albanese tarafından 30 Haziran 2025’te yayımlandı (Birleşmiş Milletler).
📌 Raporun Ana Başlıkları
1. Kavramsal Çerçeve: “Soykırım Ekonomisi” Kavramı
-
Albanese, İsrail’in Filistin’deki askeri stratejisinin artık sadece “işgal” değil, “soykırım ekonomisi” olarak tanımlanması gerektiğini savunuyor.
-
Bu strateji; askeri, teknolojik, tarımsal ve finansal aktörlerin aktif katılımıyla sürdürülüyor (Centro di Ateneo per i Diritti Umani, Business & Human Rights Resource Centre).
2. Sektörel Analiz: Kimler Dahil Oldu?
-
Silah Endüstrisi: Lockheed Martin liderliğinde yaklaşık 1.600 şirket, İsrail için F‑35 uçakları ve diğer silahlar üretiyor. Leonardo gibi aktörler de raporda yer alıyor (Al Jazeera, Al Jazeera).
-
Teknoloji Şirketleri: Microsoft, Alphabet (Google), Amazon ve IBM, biyometrik veriden yapay zekaya kadar Filistinlilere karşı gözetim, denetim, hedefleme sistemleri sağlayarak fiili olarak işgal aparatına katkıda bulunuyor (Al Jazeera, Business & Human Rights Resource Centre).
-
Ağır Makine & İnşaat: Caterpillar ve Volvo gibi firmalar, ev yıkımları ve altyapının yok edilmesinde kullanılan makineleri sağlamakla suçlanıyor (The Guardian, Business & Human Rights Resource Centre).
-
Tarım Sektörü: Bright Dairy & Food/Tnuva ve Netafim gibi şirketler, Batı Şeria’daki yerleşim yapılarını destekliyor ve toprak gaspında yer alıyor (Al Jazeera).
-
Finans Kurumları & Yatırım Fonları: Pimco, Vanguard, BNP Paribas, Barclays gibi aktörler; İsrail tahvilleri yoluyla savaş finansmanı sağlıyor. Norveç'in GPFG fonu da portföyünde önemli yatırımlar tutuyor (The Guardian).
-
Akademik ve Kavramsal Kurumlar: Özellikle İsrailli üniversiteler ve küresel akademik iş birlikleri, ideolojik araçlar ve silah‑teknoloji araştırmaları ile işgalin akademik altyapısını oluşturuyor (Centro di Ateneo per i Diritti Umani, Business & Human Rights Resource Centre).
3. Ekonomik Veriler ve Soykırımın Kârlılığı
-
Tel Aviv Borsası, son 21 ay içinde %200’ün üzerinde artış göstererek yaklaşık 220 milyar dolar piyasa kazancı elde etti. Savaş ve yıkım süreci bu artışı tetikledi (Al Jazeera).
-
Özel sektörle bağlantılı aktörler, yıkım üzerinden ciddi finansal getiriler sağlıyor; rapor, bu yapının soykırım politikalarını sürdürdüğünü ileri sürüyor (Uluslararası İnsan Hakları Ofisi, Progressive International).
🛑 Raporun Önerdiği Sorumluluklar ve Eylem Çağrısı
Devletlere Yönelik Öneriler:
-
İsrail’e yönelik tam silah ambargosu, tüm ticari ve finansal ilişkilerin dondurulması, şirket ve birey bazında yaptırım uygulanması.
-
Uluslararası Ceza Mahkemesi ve ulusal yargıların şirket yöneticilerini ve kuruluşlarını uluslararası suçlar kapsamında soruşturması ve yargılaması (Business & Human Rights Resource Centre, Uluslararası İnsan Hakları Ofisi).
Özel Sektöre Yönelik Beklentiler:
-
İnsan haklarına duyarlı işleyiş gereği; İsrail'le ilişkilerin sona erdirilmesi, finansal tazminatların sağlanması (örneğin apartheid sonrası Güney Afrika tipi bir "apartheid servet vergisi") (Business & Human Rights Resource Centre).
Uluslararası Hukuki Precedentler:
-
IG Farben sanıkları gibi Nazi‑dönemi sanayicilerine uygulanan Nuremberg yargılamaları.
-
Güney Afrika’daki Adalet ve Uzlaşma Komisyonu’nun özel sektörün apartheid rejimindeki sorumluluğunu gündeme getirmesi gibi emsal uygulamalar raporda örnek gösteriliyor (The Guardian, Business & Human Rights Resource Centre).
🧭 Değerlendirme ve Önemli Tartışmalar
-
Rapor Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Uluslararası Adalet Divanı kapsamında İsrail’in eylemlerini soykırım suçlamasıyla soruşturmaya çağırıyor; bu, devletler ve özel sektör arasındaki sorumluluk ayrımını geciktirmemelidir.
-
ABD’nin Özel Raportör Albanese’ye uyguladığı yaptırımlar, hukuki tarafsızlık ve ifade özgürlüğünün sınırları konusunda küresel tartışmaları körüklüyor (Politico, AP News).
-
Al Jazeera, Reuters, Guardian gibi uluslararası kaynaklar raporun etkisini analiz ediyor. Tartışmalar arasındaki iyileştirilmiş veya reddedilen perspektifler bu haberlerde detaylandırılmıştır (reuters.com, The Guardian, The Guardian).
📝 Özet Tablo
| Tema | İçerik Özeti |
|---|---|
| Soykırım Ekonomisi Tanımı | İşgal mekanizmasından yıkım ve kâra dayalı sistematik yapıya geçiş |
| Dahil Olan Sektörler | Silah, teknoloji, tarım, finans, akademi |
| Ekonomik Dinamikler | Tazminatlar, borsa getirisi, fonlama ilişkileri |
| Uluslararası Hukuk | Devlet ve şirketlere yönelik sorumluluk talepleri |
| Tepkiler & Tartışma | ABD yaptırımları, şirket protestoları, insan hakları kampanyaları |
Bu rapor, küresel siyasetin ve özel sektörün uluslararası suçlara dahil olabileceğini çarpıcı biçimde göstermekle kalmıyor, aynı zamanda kapsamlı bir uluslararası hukuk temelli müdahale planı da ortaya koyuyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder