Ascoli Piceno'nun Duvarından Zamanlara Direnen Bir Çığlık: "Ve Dünya Böyle Kötüye Gidiyor"
1529 yılında İtalya'nın Ascoli Piceno kasabasında bir duvara kazınmış şu cümleler, yalnızca bir dönemin değil, tüm insanlık tarihinin ortak bir yakınmasını özetliyor gibidir:
"Yapabilen istemiyor
İsteyen yapamıyor
Bilen yapmıyor
Yapan bilmiyor
Ve Dünya böyle kötüye gidiyor."
CHI PO NON VO.
CHI VO NON PO
CHI SA NON FA,
CHI FA NON SA ET COSÌ
IL MONDO MAL VA
ASCOLI PICENO AD.1529
Bu beş satırlık ifade, çağları aşan bir toplumsal eleştiri olduğu kadar, insan doğasına ve sistemsel bozulmalara dair zamansız bir gözlemdir. Her bir satır, toplumsal organizasyonun farklı bir çarpıklığına işaret eder. Gelin, bu yazının felsefi, sosyolojik ve psikolojik katmanlarını birlikte inceleyelim.
1. "Yapabilen istemiyor" – İrade ve Konfor Alanı
Bu satır, yetenekli bireylerin eylemsizliğini sorgular. Neden yapabilecek kapasitede olan insanlar bir şey yapmazlar? Çünkü çoğu zaman bilgi, yetenek ve güç, konforla birlikte gelir. Ve konfor, harekete geçmenin en büyük düşmanıdır.
Bu aynı zamanda “seyirci etkisi”nin ya da “bana necilik” kültürünün erken bir ifadesidir. Yetenekli insanlar sorumluluk almaktan kaçtığında, toplumsal gelişim sekteye uğrar. Bir kişi kalkıp sistemi değiştirebilir ama istemez; çünkü bedel ödemek istemez.
2. "İsteyen yapamıyor" – İmkânsızlıklar ve Sistemsel Engeller
İsteyenlerin, yani niyet ve tutku sahibi olanların yapamaması, yetenek eksikliğinden çok, önlerine konulan engellerle ilgilidir. Bunlar ekonomik, sosyal ya da sınıfsal engeller olabilir.
Bu satır, fırsat eşitliğinin yokluğunu ve kaynakların adaletsiz dağılımını sorgular. İstemek, başarmanın yarısıdır belki; ama öteki yarısı sistemin insafına kalmıştır. Bu satırın alt metninde şu soru yankılanır: Eğer doğru insanlar doğru yerlere gelemiyorsa, bu sistemin nesi doğrudur?
3. "Bilen yapmıyor" – Bilginin Sorumluluktan Kaçışı
Bilen kişinin eylemsizliği, modern zamanların en trajik paradoksudur. Bilmek, etik bir yükümlülük de getirir. Ama bilginin teoride kalması, pratiğe dökülmemesi, dünyayı değiştirme potansiyelinin pasifliğe dönüşmesine neden olur.
Bu, akademik bilginin toplumla buluşamaması, entelektüelin halktan kopukluğu ya da vicdanı olanın korkudan susması anlamına da gelebilir. Bilen kişinin yapmaması, ahlaki cesaretin eksikliğini gösterir.
4. "Yapan bilmiyor" – Cehaletin Atıl Gücü
Yapan kişinin bilmemesi ise cehaletin kontrolsüz enerjisine işaret eder. Birçok büyük hata, iyi niyetli ama cahil insanların “eylem”leriyle gerçekleşir.
Bu satır, liyakat sisteminin işlemediğini, işlerin ehil olmayanlara verildiğini ve sonuçta ortaya çıkan kaosun da buradan kaynaklandığını gösterir. Cehalet, bilginin yerine geçtiğinde sistemler yıkılmaya başlar.
5. "Ve Dünya böyle kötüye gidiyor" – Bir Sonuç Değil, Bir Süreç
Son satır bir yargı değil, bir teşhis koyar: Dünya kötüye gidiyor, çünkü sistem çarpık çalışıyor. Bu çarpıklığın nedenleri önceki dört satırda verilmiştir. Bu, kader değil; ihmallerin, korkuların, konforun ve cehaletin kaçınılmaz sonucudur.
İlginç olan, bu satırların 16. yüzyıldan kalmış olmasıdır. Yani bugünkü sorunlar yeni değildir. İnsanlık tarihi boyunca aynı dinamikler yeniden ve yeniden üretilmiştir.
Zamansız Bir Ağıt mı, Yoksa Evrensel Bir Uyarı mı?
Bu duvar yazısı, günümüz toplumları için de geçerliliğini koruyan bir aynadır. Modern çağın teknolojik gelişmeleri, bu sorunları çözmek şöyle dursun, onları daha da görünmez kılmıştır. Artık “bilen” yapmadığı gibi, yapmamakla övünüyor; “yapan” bilmediği halde kendine hayran.
Ascoli Piceno'nun duvarına kazınmış bu kısa yazı, aslında bir toplumun değil, tüm insanlığın iç sesi olabilir. Bu bir lanet değil, uyanış çağrısıdır. Çünkü ancak bu çarpıklıkları tanıdığımızda, onları dönüştürebiliriz.
Sonuç: Bir Duvar Yazısından Evrensel Ahlaki Derse
Bu yazı bize gösteriyor ki, insanlık sadece dış tehditlerle değil, kendi içindeki boşluklarla, korkaklıklarla, cehaletle ve bencillikle de savaşıyor. Asıl yıkım, atom bombasıyla değil; "bilenin susması", "yeteneklinin kayıtsızlığı" ve "cehaletin organize edilmesiyle" olur.
Bu duvar yazısı bize sadece geçmişi değil, geleceği de gösteriyor. Eğer "yapabilen" isterse, "isteyen" desteklenirse, "bilen" eyleme geçerse ve "yapan" öğrenirse… belki de dünya bu kadar kötüye gitmez.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder