İzolösin Tüketimini Azaltmak Yaşam Süresini Üçte Bir Oranında Artırabilir

Yeni Bir Keşif: İzolösin Tüketimini Azaltmak Yaşam Süresini Üçte Bir Oranında Artırabilir

Son yıllarda yaşlanma biyolojisi alanında en heyecan verici çalışmalardan biri, 7 Kasım 2023 tarihinde Cell Metabolism dergisinde yayımlandı. Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden Dr. Dudley Lamming liderliğindeki ekip, farelerde sadece bir tek amino asit olan izolösinin alımını %67 azaltmanın erkek farelerin ömrünü ortalama %33, dişi farelerin ömrünü ise %7 oranında uzattığını gösterdi. Üstelik bu etki, kalori kısıtlaması olmadan, sadece diyetin amino asit kompozisyonu değiştirilerek elde edildi.

İzolösin Nedir?

İzolösin, dallı zincirli amino asitler (BCAA) grubunda yer alan esansiyel bir amino asittir. Vücudumuz bunu üretemez; mutlaka besinlerden alınmalıdır. Başlıca kaynakları:

• Kırmızı et, tavuk, balık
• Yumurta
• Süt ve süt ürünleri
• Soya proteini

Protein sentezi ve kas onarımı için vazgeçilmez olsa da, fazla tüketildiğinde mTORC1 yolunu aşırı uyararak yaşlanmayı hızlandırabilir ve metabolik sorunlara yol açabilir.

Deney Nasıl Yapıldı?

Araştırma, genetik olarak çok çeşitli (insan popülasyonuna daha yakın) UM-HET3 fareleri üzerinde gerçekleştirildi. Fareler 6 aylıkken (insan yaşında yaklaşık 30 yaş) üç gruba ayrıldı:

1. Normal diyet (kontrol)
2. Tüm amino asitlerin %67 azaltıldığı diyet
3. Sadece izolösinin %67 azaltıldığı, diğer amino asitlerin aynı kaldığı diyet

Fareler istedikleri kadar yiyebildi; yani kalori kısıtlaması yoktu. Sadece diyetin protein kompozisyonu değiştirildi.

Elde Edilen Şaşırtıcı Sonuçlar

• Erkek farelerde yaşam süresi %33, dişi farelerde %7 uzadı.
• 26 farklı sağlık parametresinde belirgin iyileşme gözlendi.
• Daha fazla kalori tüketmelerine rağmen daha az yağ biriktirdiler, enerji harcamaları arttı.
• Glukoz toleransı ve insülin duyarlılığı iyileşti.
• Yaşla birlikte gelen kırılganlık (frailty) belirgin şekilde azaldı.
• Kas kütlesi korundu, saç dökülmesi ve gri saç oranı düştü.
• Erkeklerde yaşa bağlı prostat büyümesi ve kanser görülme sıklığı ciddi oranda azaldı.

En çarpıcı nokta: Sadece izolösin kısıtlaması, tüm amino asitleri kısıtlamaktan daha etkili çıktı (özellikle erkeklerde).

Bu Bulgular İnsanlar İçin Ne Anlama Geliyor?

Doğrudan “Et yemeyi bırakın, ömrünüz uzar” diyemiyoruz. Dr. Lamming’in de vurguladığı gibi:

• Herkese düşük izolösin diyeti önermek şu an doğru değil.
• Geniş kapsamlı protein kısıtlaması, özellikle yaşlılarda kas kaybına yol açabilir.

Ancak sonuçlar çok umut verici:

• Obezite veya yüksek BMI’si olan kişilerde zaten daha yüksek izolösin tüketimi gözleniyor.
• İzolösin metabolizmasını hedefleyen ilaçlar geliştirilebilir (diyet değiştirmeden aynı etkiyi yaratmak mümkün olabilir).
• Bitkisel ağırlıklı beslenme doğal olarak daha düşük izolösin içerir ve bu da vegan/vejetaryenlerin bazı yaşlanma avantajlarını kısmen açıklayabilir.

2025 İtibarıyla Durum

• İzolösin kısıtlamasının geç yaşta (60 yaş eşdeğeri farelerde) bile hâlâ etkili olduğu 2024’te yayımlanan takip çalışmalarıyla doğrulandı.
• İnsanlarda ilk klinik çalışmalar planlama aşamasında.
• Methionine ve diğer amino asit kısıtlamalarıyla ilgili araştırmalar da paralel ilerliyor.

Sonuç

Bu çalışma, “Ne kadar yediğimiz değil, ne yediğimiz önemli” fikrini bir kez daha güçlü şekilde ortaya koyuyor. İzolösin gibi tek bir besin öğesinin bile yaşam süresini ve sağlık süresini bu kadar etkileyebilmesi, geleceğin kişiselleştirilmiş beslenme ve yaşlanma karşıtı tedavilerinin temel taşlarından biri olmaya aday.

Şimdilik pratik öneri: Kırmızı et ve hayvansal protein ağırlıklı besleniyorsanız, haftada birkaç gün bitkisel protein kaynaklarına (mercimek, nohut, kinoa, tofu vb.) yönelmek izolösin alımınızı doğal yoldan düşürebilir. 

Radikal diyet değişiklikleri yapmadan önce mutlaka bir doktor veya diyetisyene danışın.

https://www.cell.com/cell-metabolism/fulltext/S1550-4131(23)00374-1