Çeşitli Psikiyatrik Bozukluklar Aynı Genetik Temele Sahip Olabilir

Psikiyatrik hastalıklar, bireylerin düşünce süreçlerini, duygusal durumlarını ve davranışlarını etkileyen ciddi sağlık sorunlarıdır. Bu bozukluklar genellikle farklı belirtilerle ortaya çıkmasına rağmen, yeni araştırmalar sekiz farklı psikiyatrik hastalığın ortak bir genetik temele sahip olabileceğini gösteriyor.

Kuzey Karolina Üniversitesi’nden genetikçi Hyejung Won ve ekibinin yaptığı bu çalışma, psikiyatrik hastalıkların biyolojik kökenlerine dair önemli ipuçları sunuyor. Araştırma, belirli genetik varyantların birden fazla hastalıkla ilişkili olduğunu ve bu genlerin beyin gelişimi boyunca uzun süre aktif kalabildiğini ortaya koyuyor. Bu bulgu, gelecekte birden fazla psikiyatrik bozukluğu hedef alan ortak tedavi yöntemlerinin geliştirilebileceği anlamına geliyor.

Ortak Genetik Faktörler ve Psikiyatrik Bozukluklar

2019 yılında gerçekleştirilen uluslararası bir çalışmada, otizm, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), şizofreni, bipolar bozukluk, majör depresif bozukluk, Tourette sendromu, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve anoreksi gibi sekiz farklı psikiyatrik hastalıkla ilişkili 109 gen tespit edildi. Bu genlerin farklı kombinasyonlarla çeşitli hastalıklarla ilişkili olduğu belirlendi.

Bu bulgular, neden bazı psikiyatrik bozuklukların sıklıkla bir arada görüldüğünü ve benzer semptomlar gösterdiğini açıklayabilir. Örneğin, otizmli bireylerin %70’e yakını aynı zamanda DEHB tanısı alırken, bu iki hastalık genellikle aynı ailelerde ortaya çıkmaktadır. Bu durum, belirli genetik varyantların birden fazla psikiyatrik bozukluğu etkileyebileceğini düşündürmektedir.

Genlerin Beyin Gelişimi Üzerindeki Etkisi

Won ve ekibi, sekiz farklı psikiyatrik hastalığın ortak ve hastalığa özgü genlerini karşılaştırarak, yaklaşık 18.000 genetik varyantı analiz etti. Araştırmacılar, bu genetik varyantları, sinir hücrelerinin gelişimini sağlayan öncü hücrelere ekleyerek gen ekspresyonu üzerindeki etkilerini inceledi.

Bu analizler sonucunda, 683 genetik varyantın gen düzenlenmesi üzerinde etkili olduğu belirlendi. Gelişmekte olan fare nöronları üzerinde yapılan ek çalışmalar, bu varyantların beyin gelişimi sırasında farklı aşamalarda etkili olabileceğini gösterdi. Bu bulgular, belirli genetik varyantların beyin gelişiminin çeşitli aşamalarında rol oynayarak birden fazla psikiyatrik hastalığın oluşumuna katkıda bulunabileceğini düşündürüyor.

Pleiotropik Genetik Varyantlar ve Beyindeki Etkileri

Araştırmacılar, farklı psikiyatrik hastalıklarla ilişkili olan genetik varyantları pleiotropik olarak tanımlıyor. Pleiotropik varyantlar, yalnızca belirli bir bozukluğa özgü olan genetik varyantlara kıyasla, çok daha fazla protein-protein etkileşimine giriyor ve gen düzenlenmesi gibi temel biyolojik süreçlerde rol oynuyor.

Kuzey Karolina Üniversitesi’nden Won, bu durumun psikiyatrik bozuklukların sınıflandırılmasını karmaşık hale getirdiğini belirtiyor:

"Pleiotropi, geleneksel olarak psikiyatrik bozuklukları sınıflandırmada bir zorluk olarak görülüyordu. Ancak, eğer pleiotropinin genetik temelini anlayabilirsek, bu ortak genetik faktörleri hedef alan tedaviler geliştirebiliriz. Böylece, birden fazla psikiyatrik bozukluğu tek bir tedaviyle ele alma şansımız olabilir."

Bu bulgu, psikiyatride yeni tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesi açısından büyük bir umut vadediyor. Eğer belirli genetik varyantların birden fazla hastalığı nasıl etkilediği daha iyi anlaşılırsa, gelecekte bu hastalıklar için ortak tedavi yöntemleri geliştirilebilir.

Gelecekte Ortak Tedavi Stratejileri Mümkün Olabilir mi?

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre dünya genelinde yaklaşık 1 milyar insan (%12) psikiyatrik bir bozuklukla yaşıyor. Mevcut tedavi yaklaşımları genellikle semptomları yönetmeye odaklanırken, genetik araştırmalar sayesinde hastalıkların biyolojik temellerine yönelik daha etkili tedavi stratejileri geliştirmek mümkün olabilir.

Bu yeni çalışma, psikiyatrik hastalıkların yalnızca bireysel değil, genetik düzeyde de birbiriyle bağlantılı olduğunu gösteriyor. Gelecekte yapılacak genetik araştırmalar ve beyin bilimi çalışmaları, ortak biyolojik süreçleri hedef alan yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Eğer bu başarılabilirse, milyonlarca insan için daha etkili ve kapsamlı tedavilerin önü açılmış olacak.

https://www.sciencealert.com/several-psychiatric-disorders-share-the-same-root-cause-study-reveals