Yararlı mavi bir endikatör: Turnusol (Litmus)
İlk deneylerimizde asitler, alkaliler gibi temel kavrakları öğreneceksiniz. Turnusol çözeltisi ve kağıdı kimyada kullanılan ayıraçlardan bir tanesidir. Turnusol kağıdı, çözeltiyi bir filtre kağıdına emdirilip ve kurutularak yapılır. Turnusol tozunu duymadıysanız, ince koyu bir toz olarak düşünebilirsiniz. Turnusol veya Litmus tozu Rocella türü likenlerden elde ediliyor. Kuzukulağı diye bilinen Rocella montagnei ve Rocella tinctoria turnusol yapımında en çok kullanılan likenlerdir. Farklı ülkelerde farklı likenler yapım için kullanılabilmektedir. Turnusol içinde orsein ve erythrolitmindir gibi 15’e yakın boyar madde bulunmaktadır.
Tozdan turnusol yapmak için deney tüpünün dibini 1mm kadar kaplayacak kadar turnusol tozu konur. Üzeri 3 cm kadar distile su ile doldurulur. Tüpün ağzı lastik tıpa ile kapatılıp uzunca bir süre çalkalanır. Çocukların ulaşılamayacağı bir yerde tortunun çökmesi için bir gün bekletilir. Çökeltiyi almadan üstteki sıvı kısım pipet ile kullanılacak şişeye alınır. Tortu çöpe atılır. Çözeltinin çabuk bozulmasını engellemek için ½ ml etil alkol ilavesi yapabilirsiniz.
Turnusol çözeltiler deki asit ve bazları ayırt etmekte kullanılır. Turnusol çözeltisi asit ortamlarda kırmızı, alkali ortamlarda maviye dönecektir. Bu tür ayraçlara pH belirteci denir. Mavi turnusol kağıdı asidik ortamlarda kırmızıya ve kırmızı turnusol kağıdı bazik ortamlarda (Alkali) maviye döner. Renk değişimi oda sıcaklığında 4,5-8,3 pH aralığında menekşe tonlarında olur. Sadece asit ve bazlar değil, bazı çözünen tuzlar da turnusol kağıdını mavi veya kırmızıya dönüştürürler. Kuvvetli asit ve zayıf bazlardan oluşan tuzlar asidik, zayıf asit ve kuvvetli bir bazdan oluşan tuzlar bazik özellik gösterdiğinden turnusolü boyarlar.
Turnusol kağıdı ile bir gazın pH derecesini ölçmek için, turnusol kağıdını ıslatmak gerekir. Gaz suda çözünür ve bu sayede tepkime olur.
Asit baz dışında da tepkimeler vardır. Örneğin, klor gazı mavi turnusol kağıdını ağartıp beyaza döndürür.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder