Venöz genişleme (venodilatasyon)

Venöz genişleme (venodilatasyon) mekanizmaları, toplardamarların çapının artmasıyla sonuçlanan fizyolojik veya patolojik süreçlerdir. Bu durum hem dolaşım hemodinamiğini hem de kanın kalbe dönüşünü etkiler. Mekanizmaları 3 ana başlıkta inceleyebiliriz:

---

1. Düz Kas Tonusunun Azalması

Toplardamarların duvarında, özellikle orta tabakada (tunica media), düz kas hücreleri bulunur. Bu kasların gevşemesi, damarın çapını artırır.
Gevşeme mekanizmaları:

• Nitrik oksit (NO) salınımı
  • Endotel hücrelerinden üretilir (endotelyal NO sentaz ile)
  • Düz kas hücrelerinde cGMP düzeyini artırarak gevşeme yapar
• Prostasiklin (PGI₂)
  • cAMP aracılığıyla gevşeme etkisi
• Azalmış sempatik tonus
  • Sempatik sinirlerden salınan noradrenalin α₁ adrenerjik reseptörleri uyarır → konstriksiyon
  • Bu uyarının azalması → gevşeme
• β₂ adrenerjik reseptör aktivasyonu
  • Adrenalin özellikle düşük dozda β₂ reseptörleri aktive ederek gevşeme yapabilir

---

2. İntraluminal Basınç ve Mekanik Faktörler

• Yerçekimi etkisi (ör. uzun süre ayakta kalma) → alt ekstremite venlerinde hidrostatik basınç artar → pasif genişleme
• Kan hacmi artışı (hipervolemi, gebelik, aşırı sıvı yüklenmesi) → venler esnek oldukları için kolayca dilate olur
• Obstrüksiyon sonrası proksimal genişleme
  • Tromboz veya dıştan bası sonrası, tıkanıklık öncesinde pasif genişleme

---

3. Patolojik Mekanizmalar

• Kronik venöz yetmezlik
  • Kapakçık yetersizliği → geri kaçış → kronik basınç artışı → ven duvarı zayıflar, dilate olur
• Varis gelişimi
  • Uzun süreli basınç + duvar yapısında elastin-kolajen dengesinin bozulması
• Enflamasyon
  • Vazoaktif mediatörler (histamin, bradikinin, PGE₂) → endotel geçirgenliğini ve düz kas gevşemesini artırır
• Nöropatik durumlar
  • Otonom sinir sistemi hasarı (ör. diyabetik nöropati) → venöz tonus kaybı

---

💡 Kısa Özet:
Venöz genişleme; düz kas gevşemesi, artmış intraluminal basınç veya ven duvarının yapısal zayıflamasıyla oluşur. En yaygın fizyolojik mekanizma NO ve prostasiklin aracılı düz kas gevşemesi iken, patolojik olarak kapak yetmezliği ve kronik basınç artışı önemli rol oynar.